Masobra na tatlo ka bulan nga nagapadayon ang El Niño kadungan sa pag-antus sang pumuluyo, ilabi na sa sektor sang agrikultura. Tubtob subong, wala ukon kulang gihapon sang kongkreto nga tikang ang mga local governmnent unit (LGU) paano mahatagan sang bulig ang mga mangunguma sa mga apektado nga lugar. Magluwas sa tama kahinay nga mga tikang, mas gin-una pa sang mga LGU ang indi gilayon kinahanglan.

Partikular sa Himamaylan City, Negros Occidental nga isa sa pinaka-apektado sang El Niño, mas nangin masako ang LGU sini sa mga proyekto nga wala nagasabat sa mga problema sang mangunguma, hinali man ukon pangmalawigon. Sa unang kwarto sini nga tuig, madamo sang proyekto ang syudad kaangay sang 3,000 ka yunit nga pabalay (nagbalor sang Php4 bilyon), pagtukod sang bag-o nga estasyon sang pulis, pagdebelopar sang sistema sa e-Government Project (nag-digitalize sa mga transaksyon sang LGU) kag iban pa nga indi mapuslan subong sang malapad nga masa.

Sa datos sang reaksyunaryo nga gobyerno, masobra 30,000 ka pumuluyo ang nabikitima sang El Niño sa Himamaylan City, apang hapaw lang ini nga pagsumada sa matuod nga mga apektado sang kalamidad sa kabilogan. Gani, wala pa nakarekober ang mga pumuluyo sa makahalalit nga bagyo Odette sadtong 2021, nagdugang naman ang subong nga kalamidad sang El Niño.

Kadungan man sang halit sang El Niño ang padayon kag lapnagon nga militarisasyon sa kabukiran sang South Central Negros. Ang presensya sang mga tropa sang 94th IB sa komunidad sang mga mangunguma dugang nga nagadala sang kahalitan sa kabuhi kag palangabuhian sang mga pumuluyo. Gina-imposar sang nasambit nga militar ang curfew sa mga baryo tubtob sa mga sityo, nagapamilit sila nga iduso ang pagmenoro sang mga kabalayan para mas dasig ang ila pagmonitor sa aktibad sang mga sibilyan, nagapamahug kag nagapang-intimidar gamit ang ila kuno “loud speaker operation,” kag nagapangsaka-saka sa mga kabalayan nga ila ginadudahan nga mga supporter sang New People’s Army (NPA). Indi na maatipan sang maayo sang mga mangunguma ang ila ulumhan kag kasapatan bangud sa kabalaka sa ila kabuhi samtang ara ang mga soldado sang 94th IB sa lugar.

Tubtob subong, masobra tatlo ka bulan na nga nagatiner ang tropa sang 94th IB sa proper sang Brgy. Carabalan kag Brgy. Buenavista, sakop sang Himamaylan City, kag nagpatigayon sa ila Retooled Community Support Program (RCSP). Masobra naman isa ka bulan ang operasyon militar sa mga sityo sang Brgy. Tan-awan kag Brgy. Oringao kag masobra duha ka semana na ini sa Brgy. Orong, tanan sakop sang Kabankalan City, Negros Occidental.

Imbes hatagan sang igtalupangod ang kasulbaran sang mga problema sang kakulang ukon wala sang duta, manubo ang sweldo, kakulang sang tubig, manubo nga produksyon sang agrikultura kag ang imedyet nga subsidyo para sa El Niño nga dugang nga nagatulod sang mangunguma sa kapigadohon, militarisasyon ang nagtupa sa mga komunidad sang mga mangunguma kag Indigenous Peoples (IPs).

Magluwas sa mga katalagman nga tuga sang naturalisa, makasiling ang masang anakbalhas sa South Central Negros nga adlaw-adlaw nila nga gina-atubang ang kalamidad sa ila kahimtangan sa kabukiran bangud sa pasismo nga ginasabwag sang 94th IB.

Dugang pa sa ila nga kahangawa sa sini nga panahon ang posibleng paghingalit sa mga naghimbon nga mga burukrata kag burgesya komprador nga mga kumpanya nga naghawan sang dalan para sa pribatisasyon sang serbisyo sang tubig kaangay sang nagkalatabo sa Himamaylan City nga yara na subong sa PrimeWater sang pamilya Villar pareho sang Bacolod City Water District (BACIWA). Indi man magdugay, matabo man sa iban nga mga kooperatiba sang kuryente sa isla ang natabo nga pribatisasyon sang Central Negros Electric Cooperative (CENECO) para ipasabat sa pumuluyo ang problema sang paghatag sang sandigan nga serbisyo.

Handum sang pumuluyo ang kabuhi nga luwas sa katalagman, natural man ukon gintuga sang mga berdugo kag mersenaryo nga militar. Rason nga bisan ano pa nga pagtinguha sang Armed Forced of the Philippines (AFP), ilabi na sang 94th IB, sa mando sang ila Commander in Chief nga si Marcos Jr nga wasakon ang armado nga paghimakas, indi magahubas ang bubon sang mga magpakigbahin sa NPA. Sa pihak sang paglala sang El Niño, tuman man kainit ang kagustohan sang masang anakbalhas sa South Central Negros kag sa bilog isla nga mahilway sa gapos sang pagpanghimulos kag pagpamigos paagi sa paglunsar sang demokratiko nga rebolusyon sang banwa.###