“Sa bawat pang-aapi ay may paglaban, at sa paglaban ay may paglaya” ito ang ginintuang aral sa mapait at madilim na kasaysayan ng sambayanang Pilipino sa ilalim ng batas militar ng rehimeng US-Marcos noong Setyembre 21, 1972, 50 taon na ang nakalilipas.

Hindi mapagkakaila na ang mga Sorsoganon, sa mahaba nitong kasaysayan ng paglaban sa mga manlulupig at mang-aapi ay malaki ang naging ambag sa paglaban sa diktadura. Hindi matatawaran ang inambag na lakas, talino at buhay ng libu-libong kabataan, magsasaka, manggagawa, taong simbahan at propesyunal na naging aktibo sa iba’t ibang mga isyu nung panahon ng rehimeng US-Marcos tulad nang pagtaas presyo ng langis at mga bilihin, kahirapan, karapatan sa trabaho at nakabubuhay na sahod,paglaban sa korapsyon, at hustisyang panlipunan.

Nakaukit na sa kasaysayan ang kabayanihan nila:

• Wilfredo Gacosta, isang propesyonal na nagmula sa panggitnang uri na pamilya sa bayan ng Barcelona, isa sa mga tumulong na maitayo ang pangrehiyong organisasyon ng Partido;
• Celso Minguez, isang manggagawa sa paggawaan ng sardinas, na nagmula sa pamilya ng mala-manggagawa sa bayan ng Bulusan, naging bahagi siya paglatag at pagsulong ng armadong pakikibaka sa probinsya;
• Nanette Vyttiaco at Tony Ariado, parehong mula sa pamilya ng mga panginoong maylupa sa bayan ng Bulan, sila ang mga unang NPA sa probinsya na nag-organisa sa mga bayan ng Bulan at Matnog;
• Cesar Gavanzo, isang dating empleyado ng gobyerno na kalaunan ay sumapi sa NPA at nag-organisa sa bayan ng Bulusan;
• Dr. Johnny Escandor, isang tanyag na doktor mula sa bayan ng Gubat, nagbuo ng Sorsogon Progressive Movement at Progresibong kilusang Medikal, at buong buhay na inalay ang kanyang kakayanan sa pag gamot bilang doktor at mandirigma sa mga magsasaka sa probinsya ng Cagayan Valley hanggang sya ay dukutin, tortyurin at patayin ng mga sundalo;
• Liliosa Hilao, isang iskolar ng bayan at manunulat na nagmula sa bayan ng Bulan, ay pinatay sa loob ng piitan sa Camp Crame;
• Manuel Dorotan na nagmula sa pamilya na may maliit na negosyo sa bayan ng Irosin, naging aktibo sa pag-oorganisa sa hanay ng mga manggagawa hanggang sa patayin ng mga sundalo sa Camarines Norte;
• Lino Brocka, isang prestihiyosong direktor na nagmula sa bayan ng Pilar, ay ginamit ang kanyang talento sa paglikha ng mga pelikula upang ipakita ang tunay na kalagayan ng mga Pilipino sa ilalim ng diktadura,

At ilang libong pang mga Sorsoganon na lumaban sa diktadura, mula sa lansangan hangang sa kabundukan.

Ang matapang na paglaban ng mga Sorsoganon ay hindi tumigil sa pagbagsak ng diktadura, habang may pang-aapi at pagsasamantala, ay may paglaban -sa armado o sa di armadaong paraan ng pakikibaka.

Sa pagpalit ng mga mukha ng nakaupo sa Malacanang, hindi din nagbago ang kalagayan ng mga Sorsoganon. Nanatiling kalakhan sa mga Sorsoganon ay mahirap, salat sa serbisyong panlipunan, walang sariling lupa, iniinda ang pabagsak ng pabagsak na presyo ng produkto at hirap makahanap ng trabaho.

Nanatili rin isa ang Sorsogon sa may mataas na bilang ng paglabag sa karapatang tao sa buong rehiyon, mula noon hanggang sa kasalukuyan.

Sa kasulukuyan, sa ilalim ng ikalawang rehimeng US-Marcos at pagpapatuloy ng mala martial law na pag-iral sa probinsya, simula nang ipinataw ang MO32 o whole of the nation approach at EO70 na syang dahilan ng pagbuhos ng pasistang pwersa sa probinsya, ay naging lantaran at maramihan ang paglabag sa karapatang tao tulad ng surrender drive o sapilitang “pagpapasurender” sa mga sibilyan bilang “supporter” kuno ng NPA na malinaw na labag sa internasyunal na makataong batas, iligal na pag-aresto, pagtatanim ng baril at bomba, pananakot at panggigipit, red tagging, pagsikil sa karapatan sa pamamahayag at pag-oorganisa, panununog, pagnanakaw, at pamamaslang.

Ngunit tulad ng karanasan noong panahon ng diktadura, hindi mapipigilan ng pasismo at tiraniya ang nagpupuyos na galit ng mamamayan. Mismong ang kahirapan, kawalan ng serbisyong panlipunan, kawalan ng trabaho, mababang pasahod, mataas na presyo ng bilihin, bagsak na presyo ng produkto, kawalan ng lupa, kawalan ng kalayaan sa pamamahayag at kawalan ng hustisya,ang syang magmumulat at magtutulak sa mamamayan na lumaban para sa kanyang mga karapatan. At tulad ng rehimeng US-Marcos noon, 50 taon na ang nakakakalipas, ang kasalukuyang rehimen ang mismong nagtutulak sa mamamayan sa landas ng armadong pakikibaka.