Ma­tag Agos­to 30, gi­na­dum­dum sa ti­bu­ok ka­li­bu­tan ang Pang­ka­li­bu­ta­nong Adlaw sa Mga De­sa­pa­reci­do aron han­du­mon ug ipa­kig­bi­sog ang hus­ti­sya alang sa li­bo­ang bik­ti­ma sa pu­g­sa­nong pag­da­git sa mga si­bil­yan ug sik­re­tong pagpre­so ug pag­pa­tay ka­ni­la sa mga reak­syu­nar­yong es­ta­do.

Sa Pi­li­pi­nas, la­kip sa mga bik­ti­ma si Ele­na Tija­mo, usa ka ma­mu­mu­ong pang­la­was sa Central Vi­sa­yas nga gi­da­git sa mga ahen­te sa re­hi­meng Du­ter­te sa Ban­ta­yan, Ce­bu niad­tong Hun­yo 13.

Gi­dum­dum usab sa ilang mga pa­mil­ya ug tig­su­por­ta ang mga Ma­no­bong mag-uu­ma nga si­lang Ma­ki Bail ug David Mo­gul nga myembro sa Ke­sa­sa­ba­nay Du­la­ngan Ma­no­bo nga gi­da­git sa Ba­ra­ngay Mar­gu­es, Espe­ranza, Sul­tan Ku­da­rat. Ingon­man si Imel­da Ha­ya­hay, usa ka li­der-mag-uu­ma nga pu­gos nga gi­ku­yog sa mga sun­da­lo gi­kan sa iyang ba­lay sa Ma­bi­ni, Com­pos­te­la Val­ley. Su­kad niad­to, wa­la na si­ya na­ki­ta sa iyang pa­mil­ya.

Du­ha ka tuig na ang mi­la­bay su­kad nga ula­hing na­ki­ta si­lang Lo­ra Ma­ni­pis ug Je­ru­el Do­mi­ngo. Gi­da­git si­la sa mga ahen­te sa es­ta­do sam­tang na­gab­ya­he sa Ka­bacan, North Co­ta­ba­to niad­tong Peb­re­ro 2018. Kon­sul­tant sa Na­tio­nal De­mocra­tic Front-Far Sout­hern Min­da­nao si Ma­ni­pis ug usa ka Pu­lang ma­ngu­gu­bat ang iyang asa­wa nga si Do­mi­ngo nga mi­li­hok sa Sa­ra­nga­ni ug South Co­ta­ba­to.

Ang mga na­his­gu­tan la­kip sa 13 ka gi­da­git ug wa­la na gi­pa­ki­ta sa ka­sam­ta­ngang re­hi­men. Ka­tu­nga sa mga de­sa­pa­reci­do sa pa­na­hon ni Rod­ri­go Du­ter­te ang gi­kan sa mga mag-uu­ma ug mga Lu­mad. Pag­ka­ling­kod sa pwes­to niad­tong 2016, du­ha ka mag-uu­mang Lu­mad ang gi­da­git sa mga ahen­te sa es­ta­do ug gwardya sa kum­pan­yang mi­na niad­tong Nob­yembre 2016.

Ka­ba­hin sa pug­sa­nong pag­da­git ang pag­ba­li­bad sa mga anaa sa po­der nga adu­na si­lay ka­lam­bi­gi­tan sa pag­ka­wa­la sa bik­ti­ma, sa ti­ngu­hang hi­ka­wan si­la sa an­ga­yan nga mga pro­se­so ug ka­tu­ngod. Ang maong pag­la­pas nga gi­na­pa­tu­man ka­du­ngan sa mas kay­lap nga pag­pa­nga­ta­ke sa mga si­bil­yan ug sa ilang mga ko­mu­ni­dad gi­nai­la nga kri­men ba­tok sa ka­taw­han. Sa Pi­li­pi­nas, taas ang lis­ta­han sa mga de­sa­pa­reci­do sa reak­syu­nar­yong es­ta­do, gi­kan pa sa pa­na­hon sa dik­ta­dur­yang Marcos hang­tud sa re­hi­men ni Du­ter­te. Ma­tud sa lis­ta­han sa De­sa­pa­reci­dos ug Ka­ra­pa­tan, adu­na nay 1,890 ka de­sa­pa­reci­do gi­kan sa pa­na­hon sa dik­ta­dur­yang US-Marcos hang­tud sa ka­sam­ta­ngan.

Pi­na­kau­nang na­ta­ho nga bik­ti­ma sa pu­gos nga pag­ka­wa­la si Char­lie del Ro­sa­rio, usa ka mag­tu­tud­lo sa kan­hing Phi­lip­pi­ne Col­le­ge of Com­merce (Polytechnic Univer­sity of the Phi­lip­pi­nes na ka­ron) ug usa sa mga nag­tu­kod sa Ka­ba­ta­ang Ma­ka­ba­yan. Ula­hing na­ki­ta si del Ro­sa­rio niad­tong Mar­so 19, 1971. La­kip si­ya sa mga nag­sab-it og mga pos­ter di­hang gi­da­git si­ya sa mga ahen­te sa re­hi­meng Marcos.

Na­ta­ho ang ha­los 43% sa pu­gos nga pag­ka­wa­la ila­lum sa re­hi­meng Co­razon Aqui­no, sam­tang gi­na­pos­tu­ra ang kau­ga­li­ngon isip nag­ta­pos sa dik­ta­dur­ya ni Marcos. Ni­kay­lap ila­lum sa re­hi­men ang mga gru­pong vi­gi­lan­te sa­ma sa “Alsa Ma­sa” nga gi­na­sul­su­lan ug gi­tu­kod sa Armed Forces of the Phi­lip­pi­nes. Ang maong mga gru­po ang res­pon­sab­le sa pu­gos nga pag­ka­wa­la sa mga ak­ti­bis­ta ug tig­pa­na­li­pod sa ka­tu­ngod-ta­wo.

Ila­lum sa re­hi­meng US-Arro­yo, na­ta­ho ang pi­na­ka­dag­hang ihap sa de­sa­pa­reci­do nga kon­sul­tant sa NDFP. Sa pa­na­hong gi­ta­pos sa re­hi­men ang pa­nag­his­got pang­ka­li­naw, 11 na ka kon­sul­tant ug ilang mga ka­uban ug ka­pa­mil­ya ang gi­da­git ug wa­la na gi­pa­ki­ta. La­kip din­hi ang mag-a­ma­hang Ro­ge­lio ug Gab­ri­el Ca­lu­bad, ang magtiayon nga sila Pru­dencio Ca­lu­bid ug Ce­li­na Pal­ma, ang ilang pag-u­mang­kon nga si Glo­ria Soco, ug ang upi­syal sa PKP nga si Leo Ve­lasco. Sa pag­pa­ngu­lo sa ber­du­gong he­ne­ral ni Arro­yo nga si Jovi­to Pal­pa­ran, na­hi­ta­bo usab sa maong mga pa­na­hon ang su­nud-su­nod nga pag­da­git ug pag­ka­wa­la sa mga ak­ti­bis­ta sa Central Luzon sa­ma sa mga es­tud­yan­te sa Univer­sity of the Phi­lip­pi­nes nga si­lang She­rilyn Ca­da­pan ug Ka­ren Empeño, ug ang anak sa usa ka ila­dong tig­pa­ma­ha­yag nga si Jo­nas Bur­gos.

Hang­tud ka­ron, gi­na­pa­ngi­ta pa gi­ha­pon si­lang ta­nan sa ilang mga ka­pa­mil­ya ug gi­na­hi­ka­wan og hus­ti­sya.