Masami nga ginahambal sang reaksyunaryong gubyerno nga padasigon sang mga farm-to-market road (FMR) ukon mga kalsada nga halin sa mga ulumhan pakadto sa merkado ang transportasyon sang produkto nga masami arbitraryo nga ginatalana sang mga daku nga komersyante.

Sa kaso sang mga komersyal nga produkto pareho sang bugas, kakaw, kape, kalamay kag iban pa, ginatalana ang mga presyo base sa pagtaas-nubo sang mga presyo sa pangkalibutanon nga merkado. Sa aktwal, nangin alagyan pa ang mga kalsada nga ini para padasigon ang pagbakal sang mga komersyante sang produkto sa mas manubo nga presyo bangud madali na sa ila ang pagbyahe. Ginpadali man sang mga ini ang pagsulod sang mga manug-agaw sang duta sa mga gamay nga mangunguma. Daan na nga programa sang nagligad nga mga rehimen ang amo nga mga kalsada.

Sadto pa man, ang paghimo sang mga ini napun-an sang burukratiko nga kagarukan, nagaserbi lang sa mga komersyal nga plantasyon kag mina, kag sa mga katuyuan nga militar sang kontra-insurhensya nga gera sang reaksyunaryong estado.

Kalsada nga magasugpon sang gera sa korapsyon

Ginpubliko sang Northern Mindanao Regional Task Force to End Local Communist Armed Conflict (RTF-ELCAC) nga 142 proyekto nga kalsada nga may balor nga ₱17.6 bilyon ang himuon subong nga tuig. Masobra doble ini sa 68 nga ginhilera sang 2020. Sa mga ini, 20 kalsada sa mga barangay nga may mga nagatindog nga kampo sang militar.

Masobra 68 sa 142 proyekto nga kalsada para sa 2021 ara sa Bukidnon. Pinakamadamo sa banwa sang Impasug-ong kon sa diin nakabase ang hedkwarters sang 8th IB. Indi magnubo sa 13 barangay nga pagahimuan may mga kampo, detatsment ukon subong ginaokupar sang mga suldado sang AFP sa ngalan sang Community Support Program.

Base sa datos sang Department of Public Works and Highways (DPWH) sang 2020, ang paghimo sang isa ka kilometro nga kalsada nagabalor sang abereyds nga ₱13 milyon. Pero sa Baungon, Bukidnon, ang proyekto nga 8-kilometro nga kalsada nga magaangut sa mga barangay sang Mabuhay kag Imbatug nagabalor sang ₱67.5 milyon kada kilometro-lima ka beses nga mas mataas sa abereyds. Ang plano naman nga 8-kilometro nga kalsada sa Barangay Concepcion, Valencia City nagabalor sang masobra doble, ukon ₱30 milyon kada kilometro.

Madamo sa mga proyekto nga ini ginlista sang pila ka beses, pareho sang plano nga kalsada sa Barangay Kibalabag, Malaybalay City nga tatlo ka beses nga ginlista kag gintalanaan sang badyet nga masobra ₱300-₱360 milyon kada isa. Duha ka beses man nga ginlista ang isa ka kalsada sa Kisolon sa Sumilao nga ginpondohan sang tig-₱600 milyon. Tatlo nga iban pang proyekto sa prubinsya ang makabaton man sang doble nga pondo sa idalom sang Barangay Development Program.

Maluwas sa mga ini, pila sa liwat nga ginhilera kag ginapondohan mga kalsada nga gintukod na sang 2020, ukon indi gani madugay na nga may mga kalsada. May pila man nga may triple nga alokasyon sa badyet sang DPWH.

Sin-o ang makabenepisyo?

Sa mga ini pa lang, nagatinangkas na ang makurakot sang mga heneral sang RTF-ELCAC, mga upisyal sang lokal nga gubyerno kag DPWH, notoryus bilang pinakakorap sa mga ahensya sang reaksyunaryong estado. Makapanginpulos man sa pondo sang banwa ang mga kumpanya sa konstruksyon nga malapit sa pamilyang Duterte, pareho sang Ulticon Builders Incorporated, nga nagakuripon sang daku nga mga proyekto sa Mindanao. Nagabantay man ang mga kumpanya sa semento sang daku nga burgesya kumprador nga sanday Ramon Ang (First Stronghold Cement Industries, Inc.) kag Tomas Alcantara (Holcim Philippines) nga nagapanguna nga magkaribal sa negosyo sa semento sa Mindanao.

Kauswagan ang dala sang mga kalsada para sa mga planta sang enerhiya kag komersyal nga plantasyon nga nagapunsok sa Bukidnon. Sa rehiyon makita ang pinakamadamo nga komersyal nga plantasyon, nga nagasakop sa may 127,000 ektaryas nga kadutaan agrikultural. Ang Dole, Davco kag Del Monte nga nagasakop sang bilog nga mga komunidad kag ansestral nga duta sa pito ka banwa sa prubinsya, target nga magpalapad pa sang magalab-ot sa 80,000 ektaryas diri kag kaiping nga Misamis Oriental. Sa may 30 proyekto sang FMR sa mga banwa nga ini, labi pa nga mangin mahapos ang transportasyon sang mga produkto halin sa mga plantasyon.