Sa milabayng mga bulan, labaw nga nagkagrabe ang pagyukbo ni Rodrigo Duterte sa China. Gikan sa talawan niyang tubag sa kagubot sa West Philippine Sea, hangtud sa pagpagula og mga palisiya sama sa Executive Order No. 160 nga nagapabor sa langyawng mina sa mga Chinese, walay duhaduha niyang giluiban ang soberanya sa nasud.

Bugti sa unsa? Ginaingong bayad kini sa saad nga pagpondo sa China sa ambisyosong mga proyekto ilalum sa iyang programang Build, Build, Build. Sa pagbisita ni Duterte sa China niadtong 2016, gipanghinambog niyang gisaaran siya sa nasud og $24 bilyon o ₱1.2 trilyong pondo alang niini.

Usa ka tuig na lang ug mahuman na dapat ang termino sa reaksyunaryong presidente. Unsa na kaha ang nahitabo sa trilyong saad sa China?

Nalansang nga saad

Sa saad nga pondo sa China, ₱720 bilyon dinhi ang alang sa 26 ka dagkung proyektong imprastraktura, lakip ang mga riles, tulay ug dam.

Ang maong mga proyekto ginapagawas sa China nga kabahin sa Belt and Road Initiative (BRI), usa ka engrandeng programa sa mga riles, kalsada ug dunggu-anan aron idugtong ang China sa Central ug South Asia hangtud sa Europe ug Africa.

Wala nalakip ang Pilipinas sa mga ruta sa Silk Road Economic Belt o sa Maritime Silk Road sa orihinal nga plano sa BRI. Gigamit lang kining paon sa hakog ug kurakot nga rehimeng Duterte bugti ang walay kundisyon niining pagsunod sa dikta sa China.

Daku na ang napuslan sa China human ang halos lima ka tuig, bisan 5% pa lang sa saad nga pautang ang gihatag niini.

Gawas sa ₱14.4-bilyong pondong gipagawas sa Asian Infrastructure Investment Bank alang kuno sa pagtubag sa Covid-19, duha ka “Infrastructure Flagship Project” pa lang ang adunay pirmadong kasabutan sa kasamtangan. Kini mao ang ₱4.37-bilyong Chico River Pump Irrigation Project ug ang ₱12.2-bilyong New Centennial Water Source-Kaliwa Dam, nga parehong mogun-ub sa mga komunidad ug moilog sa yutang kabilin sa mga lumad.

Matud sa Chinese Embassy sa Pilipinas, 11 ka proyekto pa lang nga gipondohan sa China ang nahuman na, 12 ka proyekto ang nakatakdang sugdan. Kadaghanan niini mga tulay ug kalsada, lakip ang Binondo-Intramuros Bridge ug Estrella-Pantaleon Bridge nga parehong anaa sa Metro Manila. Samtang, pipila pa lang sa saad nga mga proyekto ang napatuman. Aduna nay pipila nga nakansela sama sa 32-kilometrong Panay-Guimaras-Negros Bridge, nga matud kang Sen. Drilon itugyan na sa mosunod nga administrasyon. Aduna na usay mga proyektong giatras sa lokal nga gubyerno, sama sa Sangley Point International Airport Project.

Sa kinatibuk-an, nagpautang pa lang ang China sa Pilipinas og ₱28.8 bilyon, layo sa pautang sa Japan nga ₱537.6 bilyon, Asian Development Bank (₱408 bilyon), ug World Bank (₱254.4 bilyon).

Pagpusta kang Duterte

Bisan og daw lista sa tubig ang saad nga pondo sa China kang Duterte, daku na ang nakuha niining bugti. Pinakadaku syempre ang gipalapad niining kontrol sa West Philippine Sea. Busa niadtong 2018, gideklara sa China nga dili sila mouyon nga pulihan si Duterte.

Ang tinuod, hilabihan ka daku ang nabulsa ni Duterte sa porma sa suhol ug pagkontrol sa ismagling sa droga gikan China nga nabalitang sikretong gitipigan sa bangko sa China. Busa, dahumon nga magpadayon ang paghatag pabor ni Duterte sa China bugti sa suportang pinansyal.

Dili tanan nga anaa sa poder ni Duterte nagtoo sa mga saad nga nalansang sa China. Gani, taliwala sa iyang termino, mibulag na ang mga upisyal sa reaksyunaryong militar sa “China pivot” ni Duterte, ug mas dayag nga giduso ang mas daghang aktibidad panggyera kauban ang militar sa US. Adunay aktibo ug retiradong mga upisyal sa militar nga naghulgang talikdan ang rehimeng Duterte kung padayon niining buhian ang mga kadagatan ug teritoryo sa Pilipinas sa West Philippine Sea.

Sayod ang China nga kung mahimong huyang ang panatikong suporta sa rehimeng Duterte, mamahimo usab nga subling mabaliktad ang nagkakusog nga pusisyon niini dili lang sa Pilipinas kundili sa Asia. Dahumon nga sama sa US, magpakita og dakung interes (ug manginlabot) ang China sa eleksyong 2022.