Ang mais ang ikaduhang labing batakang produktong pang-agrikultura nga ginaprodyus ug ginakonsumo sa nasud sunod sa humay. Dili lamang kini ginakonsumo sa tawo, mahinungdanong sangkap usab kini sa pag-amuma sa mga hayop isip bahog ug sa pagmanupaktura sa uban pang pagkaon. Luyo niini, sistematikong ginapasagdan sa reaksyunaryong estado ang produksyon sa mais. Mihinay ang lokal nga produksyon ug nagsalig sa importasyon. Malukpanong pagkabangkrap ang nasinati sa mga mag-uuma tungod sa pagpamintaha. Imbes nga abagan, labaw na hinuong giduso ang todong pag-import sa produkto.

Ilalum sa rehimeng Duterte, nagpabiling ubos ang presyo sa pagpalit sa mais gikan sa mga mag-uuma bisan og tinuig nga nagataas ang abereyds nga presyo sa mais sa lokal nga merkado. Gikan 2016 hangtud 2020, misaka og 32% ang presyo sa kada kilong puting mais o gikan ₱22.77 ngadto sa ₱30.15. Kini samtang mihagba ang presyo sa pagpalit niini sa mga mag-uuma og ₱0.27 gikan sa ₱12.30 ngadto sa ₱12.03. Misaka usab og 13% ang presyo sa dalag nga mais gikan ₱20.36 ngadto sa ₱22.97, apan 2% lamang ang usbaw sa presyo sa pagpalit niini sa mga mag-uuma gikan ₱11.78 ngadto sa ₱12.

Ang puting mais ang kasagarang ginagaling ug ginakonsumo isip panghulip sa kan-on, o kaha ginaproseso ngadto sa cornstarch, kornik, ug binatog. Ang dalag nga mais esensyal nga sangkap sa paghimo og bahog sa baboy, manok ug isda, ug ginagamit usab sa paghimo og kornik. Sa abereyds, ang matag Pilipino nagakonsumo og 15 ka kilo sa puting mais kada tuig. Mas taas ang abereyds nga konsumo kada tuig sa mga residente sa mga rehiyon sa Zamboanga Peninsula (159 kilo), Northern Mindanao (45 kilo), Davao (41 kilo), ug Central Visayas (37 kilo) kung asa nagasilbi kining kan-on sa inadlaw-adlaw.

Gibanabanang kapin 500,000 ka mag-uuma ang nag-unang nagsalig sa pagtanum og mais. Niadtong 2020, kapin 8.1 milyong metriko tonelada (MT) sa mais sa kinatibuk-an ang naprodyus sa nasud. Sa ingon niining bolyum, anaa sa 60% ang giproseso isip pakaon sa hayop. Mokabat sa 2.5 milyong ektarya ang kinatibuk-ang langkob sa mga maisan sa tibuok nasud. Pinakalapad dinhi ang anaa sa mga prubinsya sa Isabela (1.1 milyong MT) ug Bukidnon (0.8 milyong MT). Ginagmay ug bulagbulag ang mga maisan. Ang abereyds nga gilapdon niini anaa lamang sa 1.3 ektarya.

Bisan bulagbulag, ang produksyon sa dalag nga mais dominado ug kontrolado sa upat ka dagkung kumpanyang nagaprodyus og pakaon sa hayop: ang B-MEG sa San Miguel Foods Incorporated sa kapitalistang si Ramon Ang, Univet Nutrition and Animal Healthcare Company sa pamilyang Campos, Pilmico Foods Corporation sa pamilyang Aboitiz, ug Universal Robina Corporation sa pamilyang Gokongwei. Kasagarang nagatukod ang nasangpit nga mga kumpanya sa ilang mga planta sa mga erya kung asa nakakonsentra ang daghang maisan. Lakip dinhi ang mga prubinsya sa Isabela, Bukidnon, ug South Cotabato nga nagapoprodyus sa 45% sa kinatibuk-ang bolyum sa dalag nga mais sa nasud. Kini nga mga kumpanya ang nagatakda sa presyo sa pagpalit sa produkto sa mga mag-uuma, ug uban pang mga rekisito sa pagpalit sama sa resiko. Ang B-MEG ang pinakadaku sa maong mga kumpanya nga nagakontrol sa 25% sa kinatibuk-ang merkado sa mga pagkaon sa hayop sa tibuok nasud.

Ilalum ni Duterte, midaku gamay ang bolyum sa imported nga mais, nag-una gikan sa mga nasud sa ASEAN ug US. Sukad 2016, misaka gikan 10% ngadto sa 12% niadtong 2018 ang kinatibuk-ang bahin sa imported nga mais sa lokal nga merkado. Pinakadaku dinhi gikan sa Indonesia (25%), Thailand (23%) ug US (21%). Sa abereyds, gibanabanang 580,000 MT sa dalag nga mais ang ginaimport sa nasud kada tuig.

Labaw nga modaku ang kontrol sa mga langyawng korporasyon sa lokal nga industriya sa mais kung paboran ang balaodnon sa American Chamber of Commerce of the Philippines ug European Chamber of Commerce of the Philippines nga Rice and Corn Industry Liberalization Act. Ginaduso kini sa Senado sa lider sa Senate Committee on Agriculture and Food nga si Sen. Cynthia Villar. Tumong sa maong balaodnon nga tugutan ang mga kumpanyang 100% nga gipanag-iyahan sa mga langyawng kumpanyang nagaproseso sa mais sa nasud. Kahinumduman nga si Villar usab ang awtor sa Rice Liberalization Law nga nagresulta sa pagbaha sa imported nga bugas sa lokal nga merkado ug malukpanong pagkalugi sa mga mag-uuma sa humay.

Nag-atubang karon ang mga mag-uuma sa mais sa malukpanong pagkalugi tungod sa padayon nga pagpangdaut sa African Swine Fever. Matud sa taho sa Global Agricultural Information Network, gidahum nga mokunhod og 2.4% ang kinatibuk-ang produksyon sa mais sa nasud ngadto sa 8 milyong MT tungod sa pagkaylap sa bayrus, nag-una sa Luzon, nga nagresulta sa pag-ubos sa konsumo ug demand sa bahog sa mga baboy.