Paghibalik sa open-pit mining ug TGCP, hugot nga gibatukan

,
Kini nga artikulo adunay hubad sa PilipinoEnglish

Hugot nga gibatukan sa katawhan sa South Cotabato ang lakang sa lokal nga gubyerno nga amyendahan ang Environment Code nga nagabawal sa open-pit mining sa prubinsya. Niadtong Pebrero, duha ka serye sa konsultasyon ang gipahigayon kunuhay sa mga lokal nga upisyal aron kuhaon ang opinyon sa mga residente. Kini bisan walay nausab sa mga basihan kung nganong una nang gibawal ang pamaaging open-pit sa prubinsya. Kapin 3,000 ang misalmot sa konsultasyon aron babagan ang open-pit mining. Lakip sa mga mibabag ang Archdiocese sa Marbel, mga organisasyong mag-uuma, mga lider sa mga setler ug sa tribung B’laan nga hilabihan nga apektado sa mga operasyon sa kumpanya.

Ang mga konsultasyon gipahigayon sa duso sa Sagittarius Mines Incorporated (SMI), kakunsabo ang pipila ka mga upisyal ug gamit ang pipila ka lider-lumad, aron subling hatagag dalan ang operasyon sa Tampakan Gold-Copper Project (TGCP). Usa kini sa mga proyektong nabanhaw human gipagawas sa rehimeng Duterte ang Executive Order 130 nga subling nagtugot sa open-pit mining sa takuban sa pagbuhi sa ekonomiya. Gipahunong ang ingon niining mga operasyon sa kanhing Deparment of Environment and Natural Resources Sec. Gina Lopez.

Niadtong Oktubre 2021, mipirma ang kapin 90,000 ka indibidwal sa petisyon batok sa pag-amyenda sa Environment Code. Ayha niini, gibasura sa usa ka lokal nga korte niadtong Oktubre 2020 ang kasong gisang-at sa SMI aron ibasura ang lokal nga balaod.

Gibalaod ang Environment Code niadtong 2010 tungod sa pagpanghingusog sa katawhan sa prubinsya nga ihunong ang open-pit mining sa kanhi Xstrata-SMI. Nagamit ang kodigo sa pagbabag sa katawhan sa TGCP atubangan sa Executive Order 79 sa rehimeng Benigno Aquino III nga nagtinguhang patigbabawan ang pagbawal sa open-pit mining ug hatagan og Environmental Compliance Certificate ang SMI niadtong Pebrero 2013.

Ang TGCP naglangkub sa liboan ka ektaryang mina sa utlanan sa mga prubinsya sa South Cotabato, Davao del Sur, Sultan Kudarat ug Sarangani Province. Ginasutling kini ang pinakadakung mina sa bulawan sa tibuok South East Asia. Ginasulti usab nga usa kini sa adunay pinakadakung deposito sa copper sa tibuok kalibutan.

Makanunayong pagsukol

Tulo ka dekada nang gipakigbisugan sa katawhan sa Far South Mindanao ang TGCP sa armado ug dili armadong pamaagi. Napalayas ang mga higanteng multinasyunal nga kanhing nagmina tungod sa kusog ug malukpanong demokratikong kalihukang masa ug sa pakighiusa sa madasigong armadong pagsukol sa masa ug malampusong mga aksyong pagsilot ug opensiba sa Bagong Hukbong Bayan sa rehiyon.

Sukad nga giablihan ang mina, naglahilahi na kini og tag-iya. Niadtong 2005, gibaligya sa Western Mining Corporation sa Australia ang minahan sa Xstrata Plc., nga nagbaligya usab sa mga sapi (share/bahin) niini sa Glencore niadtong 2013. Mihawa ang Glencore niadtong 2015 ug solong nag-opereyt ang SMI.

Sunud-sunod usab ang ligal nga mga kadaugan nga mibabag sa padayon nga operasyon sa mina sa maong mga panahon. Niadtong 2004, midaug ang petisyon nga gipasaka sa korte sa organisasyong La Bugal nga mikwestyon sa ligalidad sa Mining Act of 1995. Gibaliktad kini sa Korte Suprema tungod kay gikinahanglan kuno sa estado ang kita gikan sa mga langyawng kapitalista sa mina.

Niadtong Marso 2020, gipalanat sa rehimeng Duterte ang ekspayr nang Financial and Technical Assistance Agreement ngadto sa 12 ka tuig. Gisundan kini sa pagpagawas sa National Commission on Indigenous Peoples sa “Certification Precondition” gamit ang pag-uyon kuno sa mga lider sa tribung B’laan. Apan matud sa mga taho, dayag ang pagpanuhol sa kumpanya aron mapauyon niini ang mga lider sa mga tribo. Padayon usab nga ginapangahadlok ang gidudahang kontra ug ginabaharan sa militar.

Kaylap nga kabangis ang gitubag sa militar ug mga bayarang ahente sa kumpanya alang sa mga kontra sa proyektang mina sa porma sa mga ekstrahudisyal nga pagpamatay, pagdagit ug pagtortyur batok sa mga nagbabag sa mga operasyong mina. Pipila sa mga biktimang gipatay mao ang mga aktibista nga silang Renato Pacaide, mag-igsuong Lagaro, Boy Billanes, ang mag-amahang Datu Anting ug Viktor Freay ug si Jovy Capion ug iyang duha ka batang anak. Adunay mga kaso sa pagkawala sa pipila ka indibidwal ang nalambigit usab sa militar.

Paghibalik sa open-pit mining ug TGCP, hugot nga gibatukan