Halos 100 magsasaka at kanilang mga tagasuporta ang iligal na inaresto noong Hunyo 9 sa Hacienda Tinang sa Concepcion, Tarlac. Ang 83 sa kanila ay kinasuhan ng illegal assembly at malicious mischief. Apat na araw silang dumanas ng pagpapahirap mula sa mga pulis bago napalaya sa pamamagitan ng pagpyansa ng mahigit isang milyon noong Hunyo 12. Sa unang pagdinig sa korte noong Hunyo 17, sinampahan sila ng karagdagang apat pang kaso.

Umaga ng Hunyo 9 nagsimulang magbungkalan ang 94 na benepisyaryo ng huwad na reporma sa lupa sa asyenda. Katuwang nila ang mga organisasyon na sumusuporta sa kanila. Ayon sa Malayang Kilusang Samahan ng Magsasaka ng Tinang (Makisama-Tinang), organisasyon ng mga benepisyaryo, layunin ng bungkalan na maibsan ang kanilang gutom lalupa’t walang tigil ang pagtaas ng presyo ng mga bilihin. Anito, malayong di na nakasasapat ang sahod sa tubuhan na umaabot lamang sa ₱230 kada araw.

Wala pang dalawang oras ang bungkalan, dumating ang mga pulis at pinatigil sila dahil nagreklamo umano ang Tinang Samahang Nayon Multi-Purpose Cooperative, isang kooperatiba na pinatatakbo ng pamilyang Villanueva, ang nangungunang dinastiya sa pulitika sa Concepcion. Napigilan ng mga nagtipon ang unang tangka matapos igiit na dapat harapin sila ng Provincial Agrarian Reform Office.

Matapos ang dayalogo, itinuloy pa rin ng mga pulis ng Concepcion, katuwang ang di bababa sa anim pang yunit ng mga pulis at militar, ang marahas na pagbuwag at iligal na pang-aaresto sa halos lahat ng kalahok ng bungkalan.

Deka-dekadang panlilinlang

Binubuo ang Hacienda Tinang ng 1,200 ektaryang tubuhan na orihinal na pag-aari ng pamilyang Aquino. Bahagi nito (200 ektarya) na dapat ipailalim sa reporma sa lupa ay ibinenta ng pamilya sa isang pribadong kumpanya. Ibinenta ng naturang kumpanya ang lupa pabalik sa Department of Agrarian Reform (DAR). Noong September 26, 1995, naglabas ang ahensya ng listahan ng 236 magiging benepisyaryo ng lupa ng asyenda.

Ayon pa sa Makisama-Tinang, 22 taong sadyang inilihim ng pamilyang Villanueva ang mga papeles na nagsasaad na kolektibong pagmamay-ari ng mga magsasaka ang lupa. Taong 2016 na nalaman ng mga magsasaka na benepisyaryo sila ng asyenda. Sa taon ding iyon, nagpetisyon sila sa DAR para ayusin ang paghahati ng lupa sa mga benepisyaryo. Naglabas ang ahensya ng pinal na kautusan noong 2018 at 2019.

Naipagkait ng mga Villanueva sa mga magsasaka ang kanilang karapatan sa lupa dahil hawak nito ang lokal na konseho sa barangay. Noong 1995, kapitan ng Barangay Tinang si Vernon Villanueva. Bilang kapitan, makapangyarihang myembro siya ng Barangay Agrarian Reform Council na nagtitiyak sa listahan ng mga benepisyaryo. Ang kanyang kapatid na si Jojo ang namamahala ng kooperatiba ng mga magsasaka na bahagi ng 200-ektaryang naisailalim sa Comprehensive Agrarian Reform Program o CARP. Sa ngayon, kapitan ng barangay Tinang ang anak niyang si Norman Villanueva habang siya ay nakaupong konsehal ng Concepcion.

Ayon sa Makisama-Tinang, malaki ang papel ng mga Villanueva sa pagpigil sa kanilang pagbawi sa lupa laluna matapos manalong meyor sa nagdaang eleksyon ang kapatid nilang si Noel Villanueva. Sinamahan pa mismo ng meyor na ito ang mga pulis para buwagin ang bungkalan at arestuhin ang mga kalahok nito.

Nagtataka rin ang mga magbubukid kung bakit kahit may pinal nang kautusan ay pinayagan pa rin ng DAR na magpetisyon ang kooperatibang pinatatakbo ng mga Villanueva noong Abril 2021. Dahil dito, muling isinalang sa balidasyon ang listahan ng mga benepisyaryo. Nangangamba silang maaari silang mapalitan ng mga Villanueva.

Ayon kay Antonio Flores ng Unyon ng mga Manggagawa sa Agrikultura (UMA), ang hindi pagbibigay sa lupa sa mga benepisyaryo mula pa 1995 ay malinaw na nagpapakita ng kabiguan ng CARP na ipamahagi ang lupa sa mga magsasaka. “Alam ng lahat na ang nakikinabang sa tubuhan ay ang malalaking asendero at aryendero diyan sa Tarlac,” aniya. “(K)ahit may CARP, nanatiling api at pinagsamantalahan ang mga lehitimong benepisyaryo, at ang malala, walang ginagawang aksyon ang DAR para buwagin ang kontrol ng mayayaman sa malalawak na lupa.”

Isang araw pagkatapos ng bungkalan, ginunita ang ika-34 anibersaryo ng CARP, Hunyo 10. Sa Tarlac, kasabay nito ang pagdiriwang ng araw ng yumaong panginoong maylupang si Eduardo Cojuangco (Danding Cojuangco Day). Ang pagdiriwang na ito ay ipinasa sa kongreso noong 2020 ng noo’y kongresistang si Noel Villanueva.

Kinundena ng UMA ang paggamit ng mga Villanueva sa mga kasapi ng kooperatibang itinayo nila para pigilan ang pagbawi ng mga Makisama-Tinang sa lupang makatarungang mapunta sa kanila. Kinundena rin ng grupo ang NTF-Elcac sa red-tagging sa bungkalan para gawing kriminal ang paglaban ng mga magsasaka.