Halos 100 ka mag-uuma ug ilang mga tigsuporta ang iligal nga giaresto niadtong Hunyo 9 sa Hacienda Tinang sa Concepcion, Tarlac. Ang 83 kanila gikasuhan og illegal assembly ug malicious mischief. Upat ka adlaw silang nakasinati og pagpamig-ot gikan sa mga pulis ayha gibuhian pinaagi sa pagpyansa sa kapin usa ka milyon niadtong Hunyo 12. Sa unang pagdungog sa korte niadtong Hunyo 17, gipasakahan sila og dugang pang upat ka kaso.

Buntag sa Hunyo 9 nagsugod sa pagbungkalan ang 94 ka benepisyaryo sa mini nga reporma sa yuta sa asyenda. Katimbayayong nila ang mga organisasyon nga nagasuporta kanila. Matud sa Malayang Kilusang Samahan ng Magsasaka ng Tinang (Makisama-Tinang), organisasyon sa mga benepisyaryo, tumong sa bungkalan nga alibyuhan ang ilang gutom ilabina nga walay hunong ang pagsaka sa presyo sa mga palaliton. Matud niini, layong dili na igo ang suhulan sa tubuhan nga mikabat lamang og ₱230 kada adlaw.

Wala pay duha ka oras ang bungkalan, miabot ang mga pulis ug gipahunong sila kay nagreklamo kuno ang Tinang Samahang Nayon Multi-Purpose Cooperative, usa ka kooperatiba nga gipadagan sa pamilyang Villanueva, ang nag-unang dinastiya sa pulitika sa Concepcion. Napugngan sa mga nagtapok ang unang pagsulay human gipanghingusog nga kinahanglan silang atubangon sa Provincial Agrarian Reform Office.

Human ang dayalogo, gipadayon pa gihapon sa mga pulis sa Concepcion, kauban ang dili moubos sa unum pa ka yunit sa mga pulis ug militar, ang bangis nga pagbungkag ug iligal nga pagpang-aresto sa halos tanang misalmot sa bungkalan.

Deka-dekadang pagpanglingla

Gilangkuban ang Hacienda Tinang sa 1,200 ka ektaryang tubuhan nga giangkon sa pamilyang Aquino. Langkub niini (200 ka ektarya) nga ipailalum unta sa reporma sa yuta ang gibaligya sa pamilya sa usa ka pribadong kumpanya. Gibaligya sa maong kumpanya ang yuta pabalik sa Department of Agrarian Reform (DAR). Niadtong September 26, 1995, nagpagula ang ahensya og listahan sa 236 ka mamahimong benepisyaryo sa yuta sa asyenda.

Matud pa sa Makisama-Tinang, 22 ka tuig nga tinuyong gitago sa pamilyang Villanueva ang mga papeles nga nagsulting kolektibong gipanag-iyahan sa mga mag-uuma ang yuta. Tuig 2016 na nahibaloan sa mga mag-uuma nga benepisyaryo sila sa asyenda. Sa maong tuig gihapon, nagpetisyon sila sa DAR aron ayuhon ang pagbahin-bahin sa yuta sa mga benepisyaryo. Nagpagula ang ahensya og pinal nga kamandoan niadtong 2018 ug 2019.

Nahikaw sa mga Villanueva ngadto sa mga mag-uuma ang ilang katungod sa yuta tungod kay gunit niini ang lokal nga konseho sa barangay. Niadtong 1995, kapitan sa Barangay Tinang si Vernon Villanueva. Isip kapitan, gamhanang myembro siya sa Barangay Agrarian Reform Council nga nagsiguro sa listahan sa mga benepisyaryo. Ang iyang igsuon nga si Jojo ang nagadumala sa kooperatiba sa mga mag-uuma nga lakip sa 200-ektaryang nakapailalum sa Comprehensive Agrarian Reform Program o CARP. Sa kasamtangan, kapitan sa barangay Tinang ang anak niyang si Norman Villanueva samtang siya ang nakalingkod nga konsehal sa Concepcion.

Matud sa Makisama-Tinang, daku ang papel sa mga Villanueva sa pagpugong sa ilang pagbawi sa yuta ilabina human midaug pagkameyor sa miaging eleksyon ang igsuon nilang si Noel Villanueva. Giubanan pa mismo sa maong meyor ang mga pulis aron bungkagon ang bungkalan ug arestuhon ang mga misalmot dinhi.

Nagduda usab ang mga mag-uuma kung nganong bisan aduna nay pinal nga kamandoan gitugutan pa gihapon sa DAR nga magpetisyon ang kooperatibang gipadagan sa mga Villanueva niadtong Abril 2021. Tungod niini, subling gisalang sa balidasyon ang listahan sa mga benepisyaryo. Nabalaka silang basin mapulihan sila sa mga Villanueva.

Matud kang Antonio Flores sa Unyon ng mga Manggagawa sa Agrikultura (UMA), ang dili paghatag sa yuta sa mga benepisyaryo gikan pa 1995 tin-aw nga nagpakita sa kapakyas sa CARP nga iapud-apud ang yuta sa mga mag-uuma. “Sayod ang tanan nga ang nakapahimulos sa tubuhan mao ang dagkung asendero ug aryendero sa Tarlac,” matud niya. “Bisan adunay CARP, nagpabiling dinaugdaug ug pinahimuslan ang mga lehitimong benepisyaryo, ug ang grabe, walay ginahimong aksyon ang DAR aron bungkagon ang kontrol sa mga adunahan sa lapad nga kayutaan.”

Usa ka adlaw human sa bungkalan, gidumdum ang ika-34 nga anibersaryo sa CARP, Hunyo 10. Sa Tarlac, kadungan niini ang pagsaulog sa adlaw sa namatay nga agalong yutaan nga si Eduardo Cojuangco (Danding Cojuangco Day). Ang maong kasaulugan giaprubahan sa kongreso niadtong 2020 sa kanhing kongresista nga si Noel Villanueva.

Gikundena sa UMA ang paggamit sa mga Villanueva sa mga myembro sa kooperatibang ginatukod nila aron pugngan ang pagbawi sa mga Makisama-Tinang sa yutang makatarunganong maangkon nila. Gikundena usab sa grupo ang NTF-Elcac sa pagpang-red-tag sa bungkalan sa tumong nga himuong kriminal ang pagsukol sa mga mag-uuma.