Tinuyong ginababagan sa dagku ug langyawng kapitalista ang katungod sa mga mamumuo sa pag-unyon ug pakignegosasyon aron ipabiling barato ug masunuron ang kusog-pamuo sa Pilipinas. Sukwahi kini sa ginayawyaw sa mga upisyal sa reaksyunaryong estado, sa ginasulti sa kaugalingong balaod ug sa mga internasyunal nga kasabutan nga pakitang-tawong gipirmahan niini. Lisud ang pagtukod pa lang sa unyon ug pagduso nga ilhon kini isip eksklusibong representante sa mga mamumuo sa pakignegosasyon.

Kini ang kasinatian nilang Bokya ug Bayong, parehong 39 anyos ug mga kontraktwal bisan og 13-14 katuig na silang nagatrabaho sa usa ka pabrika sa Cebu.

Hinanali nga mga hinungdan ang mikumbinse kanila nga mosalmot sa unyon. “Giduulan ko nga naa daw tukuron nga unyon alang sa kasiguruhan sa trabaho nga aron dili lang basta-bastang mataktak,” matud kang Bokya. “Niadtong panahona, kusog ang hungihong nga hangtud niadtong tuiga na lang ang among (labor) agency. Kini ang isyung unang nakapatapok kanamo,” saysay usab ni Bayong.

Tuig 2018 pa gisugdan pagtukod ang unyon sa ilang pabrika, apan hangtud karon wala kini giila sa kapitalista isip Sole and Exclusive Bargaining Agent (SEBA) o bugtong representante sa mga mamumuo sa pakignegosasyon. Aron pugngan ang pagtukod sa unyon, gibutang sa maneydsment ang mga nagpamyembro sa “floating status” o pagtangtang sa regular nga rotasyon sa trabaho. Upat ka hugna nga nagsisante ang kapitalista aron palagputon ang mga naorganisa na.

Misukol ang mga mamumuo. Naglunsad sila og hiniusang mga protesta ug giduso nga ablihan ang pabrika sa inspeksyon sa Department of Labor and Employment aron mapamatud-an nga nagapatuman sa iskemang labor-only contracting (LOC) ang kapitalista. Gipanghingusog usab nila nga ibalik sa regular nga rotasyon ang mga mamumuong gibutang sa floating status.

“Nag-armband protest mi, nagpadala og sulat aron makigdayalogo apan walay tubag,” saysay ni Bokya.

Hinunua, gipakusog sa kapitalista ug estado ang pagpamig-ot sa mga mamumuo. Gipasulod niini ang NTF-Elcac sa pabrika aron magpahigayon og porum kung asa direktang gi-redtag ang unyon. Gihulga ang mga lider sa unyon ug gihadlok nga idamay ang ilang mga pamilya. Gipalingkod pa sa mga tigum sa maneydsment ang mga ahente sa pasistang ahensya.

Kaguliyang sa han-ay sa mga mamumuo ang resulta sa pagharihari sa NTF-Elcac sa pabrika. “Aron patigbabawan ang maong hagit, nagbalay-balay kaming mga aktibo sa unyon sa mga myembrong mamumuo, gitapok sila ug gipaningkamutan nga mabalik namo ang kalagsik sa (mga pulong) ug pagtuon.”

Gipadayon nila ang pagsukol aron ilhon ang unyon isip SEBA ug giduso ang hinanaling mga pangayo sa mga mamumuo sama sa dugang-suhulan. Nagpasaka sila og mga petisyon sa ahensya sa pamuo aron ilhon ang mga kontraktwal isip regular. Sa gawas sa pabrika, miabag sila sa mga mamumuong nawad-an og regular nga kita ug sa mga panahon sa kapit-os.

“Adunay pagtinabangay sa panahon sa kaylap nga pagbutang kanamo sa “floating status,” ug niadtong pag-igo sa bagyong Odette,” paambit ni Bokya.

“Niadtong pandemic, nagkatinabangay usab aron maduso ang paghatag og ayuda sa mga ahensya sa gubyerno,” sigon pa ni Bayong.

Sa proseso sa pagtukod sa unyon, nahigmata silang Bokya ug Bayong sa mas lapad nga katilingbanong hisgutanan, ilabina sa kaylap nga paglapas sa estado sa mga tawhanong katungod. “Mikuyog na mi sa mga protesta kalabot sa mga pagpatay ug harasment sa gubyerno, sa mga rali batok sa pagyatak sa atong mga katungod,” dugang ni Bokya. Mikuyog usab siya sa mga relief drive alang sa mga naapektuhan o nasunugan nga mga komunidad sa mga mamumuo.

Sa personal nga kinabuhi, nakabaton sila og disiplina, kaisog ug militansya. “Nausab ang akong kinabuhi tungod kay daghan kong natun-an kung unsa gyud ang tinuod nga unyon, paunsa tinuod nga mosukol ug dili magpakaitoy sa kapitalista,” matud kang Bokya. “Mas nahibaloan nako ang mga prinsipyo, ug wala na nahadlok sa maneydsment,” sulti ni Bayong.

“Paglimita sa pag-inum,” paapas ni Bokya. “Dili na kaayo maulaw nga mag-estorya ug makigsandurot aron magpasabot sa uban kalabot sa atong mga katungod.”