Hungod nga ginapunggan sang dalagko kag dumuluong nga kapitalista ang kinamatarung sang mga mamumugon sa pag-unyon kag pag-ayuanay para ipabilin nga barato kag linong ang kusog-pangabudlay sa Pilipinas. Kabaliskaran ini sa ginapangwakal sang mga upisyal sang reaksyunaryong estado, sa ginahambal sang kaugalingon nga laye kag sa mga internasyunal nga kasugtanan nga pakita-tawo nga ginpirmahan sini. Budlay ang pagtukod pa lang sang unyon kag pagdingot nga kilalahon ang mga ini isip eksklusibo nga tiglawas sang mga mamumugon sa pag-ayu.

Ini ang inagihan nila Bokya kag Bayong, pareho nga 39 anyos kag mga kontraktwal bisan 13-14 ka tuig na nga nagatrabaho sa isa ka pabrika sa Cebu.

Hinanali nga mga kabangdanan ang nagkumbinse sa ila nga magpatapo sa unyon. “Ginpalapitan ko nga may pagatukuron nga unyon para sa kasigurohan sa trabaho nga para indi lang basta-basta nga makakas,” base kay Bokya. “Sa amo nga panahon, mainit ang hugon-hugon tubtob sa amo nga tuig na lang ang (labor) agency namon. Ini ang isyu nga una nakatipon sa amon,” saysay naman ni Bayong.

Tuig 2018 pa ginsuguran nga itukod ang unyon sa ila nga pabrika, pero tubtob subong wala pa ginkilala sang kapitalista isip Sole and Exclusive Bargaining Agent (SEBA) ukon bugtong nga tiglawas sang mga mamumugon sa pag-ayuanay. Para punggan ang pagtukod sang unyon, ginbutang sang maneydsment ang mga nagpatapo sa “floating status” ukon pagkakas sa regular nga rotasyon sa trabaho. Apat ka beses nga nagsisante ang kapitalista para sipaon ang mga naorganisa na.

Nagbato ang mga mamumugon. Naglunsar sila sang ululupod nga mga hublag kag ginduso nga buksan ang pabrika sa inspeksyon sang Department of Labor ang Employment para mapamatud-an nga nagapatuman sang iskema nga labor-only contracting (LOC) ang kapitalista. Ginduso man nila nga ibalik sa regular nga rotasyon ang mga mamumugon nga ginbutang sa floating status.

“Nag-armband protest kami, nagpadala sang sulat para makigdayalogo pero wala sang sabat,” saysay ni Bokya.

Sa baylo, ginpahugot sang kapitalista, kasabwat ang estado, ang pagpang-ipit sa mga mamumugon. Ginpasulod sini ang NTF-Elcac sa pabrika para maglunsar sang porum kung sa diin atubangay nga gin-redtag ang unyon. Ginpaandaman ang mga lider sang unyon kag ginpahog nga dalahigon ang ila mga pamilya. Ginpapungko pa sa mga sinapol sang maneydsment ang mga ahente sang pasista nga ahensya.

Kabalaka sa kubay sang mga mamumugon ang gintuga sang pagpanginbabaw sang NTF-Elcac sa pabrika. “Para panginbabawan ang hangkat nga ini, kami nga mga aktibo sa unyon ang nagpangbalay-balay sa mga katapo nga mamumugon, gintipon sila kag gintinguhaan nga mabalik ang kapagsik sang (mga sinapol) kag pagtuon namon.”

Ginpadayon nila ang away para kilalahon ang unyon isip SEBA kag ginduso ang hinanali nga mga demanda sang mga mamumugon pareho sang dugang sweldo. Nagpasaka sila sang mga petisyon sa ahensya sang pamugon para kilalahon ang mga kontraktwal bilang regular. Sa gwa sang pabrika, nagbulig sila sa mga mamumugon nga nawad-an sang regular nga kita kag sa mga panahon sang kapi-ot.

“May yara sang pagbinuligay sa panahon sang lapnagon nga pagbutang sa amon sa “floating status,” kag sadtong pag-igo sang bagyong Odette,” panaysayon ni Bokya.

“Sadtong pandemic, may yara man sang pagbinuligay para maduso ang paghatag sang ayuda sang mga ahensya sang gubyerno,” base naman kay Bayong.

Sa proseso sang pagtukod sang unyon, namuklat sila ni Bokya kag Bayong sa mga hambalanon nga mas malapad nga katilingban, ilabi na sa lapnagon nga paglapas sang estado sa mga tawhanon nga kinamatarung. “Naga-upod na kami sa mga protesta bahin sa mga pagpamatay kag harasment sang gubyerno, sa mga rali batuk sa paglapak sa aton nga mga kinamatarung,” base kay Bokya. Nag-upod man siya sa mga relief drive para sa mga na-igo sang kalamidad ukon nasunogan nga mga komunidad sang mga mamumugon.

Sa personal nga kabuhi, nakatuon sila sang disiplina, kaisog kag militansya. “Nabag-o ang kabuhi ko tungod madamo ako sang natun-an kung ano gid ang matuod nga unyon, paano matuod nga batuan kag indi magpakatuta sa kapitalista,” base kay Bokya. “Mas nahibal-an ko ang mga prinsipyo, kag wala na nahadlok sa maneydsment,” base naman kay Bayong.

“Paglimita sa pag-inom,” paapas ni Bokya. ” Indi na masyado mahuya maghambal kag makig-estorya para magpaintindi sa iban bahin sa aton mga kinamatarung.”