Mahigit 500 katutubo mula sa iba’t ibang grupong minorya ang sumaksi sa pagpirma nina Vice President Leni Robredo at Sen. Kiko Pangilinan sa “election agenda” na naglalaman ng kasunduan para sa pagtataguyod sa karapatan ng mga katutubo.

Iniharap ng 1Sambubungan, kalipunan ng mahigit 20 grupong katutubo, ang isang manipesto sa tambalang Leni-Kiko sa raling pangkampanya noong Abril 5 sa Barangay San Roque, Antipolo, Rizal. Binuksan ni Teddy Baguilat, kandidato pagkasendor ng 1Sambayan ang programa.

Panawagan nila sa tambalang Leni-Kiko, sa gubyernong tapat, mga katutubo’y ligtas dapat!

Pahayag ni Robredo, “100% ang aming suporta sa IP agenda. Hindi lang ito pirma sa papel. Mararamdaman ninyo po ang aming pagmamahal sa araw-araw na pagserbisyo.”

Ikinatuwa ng 1Sambubungan ang pakipagkaisa ng tambalamang Leni-Kiko sa kanilang adyenda. Ayon pa sa Katribu-Youth, “ang pagpirma nina VP Leni Robredo at Sen. Kiko Pangilinan sa adyenda ng katutubong mamamayan sa Pilipinas ay nagsisilbing pagtanggap nila sa hamong tumindig sa mga laban ng mga katutubo para sa lupa, buhay, at karapatan.” Panawagan nila, sa gubyernong tapat, mga katutubo’y ligtas dapat!

Noon pang 2021 nila inihapag ang adyenda ng katutubo sa eleksyon na naglalayong ipagtanggol sila laban sa karahasan ng estado na katulad ng dinanas nila sa anim na taong panunungkulan ni Rodrigo Duterte. Panawagan nila na itigil na ang kriminalisasyon ng mga pakikibakang katutubo at ibahin ang relasyon ng estado sa kanila.

Ngayong araw, nagsagawa ang mga lider-katutubo ng isang press conference para ilunsad ang Usto Ma! Palado Ma! (Tama na! Sobra na!) Kampanya ng Pagkakaisa Laban sa Marcos-Duterte na nilahukan ng mamamayang Moro at mga grupong katutubong Pilipino. Pinangunhan ang aktibidad ng Sandugo-Movement of Moro and Indigenous Peoples for Self-Determination at Bayan Muna. Pormal nilang ihahapag dito ang adyenda ng mga pambansang minorya.

Kabilang sa itinuturing ng mga katutubo na susing usapin ang sumusunod: ang kanilang lupaing ninuno, kriminalisasyon ng kanilang mga pakikibaka para ipagtanggol ito, kawalan ng hustisyang panlipunan, pagbura ng kanilang identidad at pag-iral ng mga kontra-katutubong mga batas at patakaran.

Una, iginiit nila ang paggalang ng kanilang karapatan sa sariling pagpapasya at pagtutol sa mga maka-kapitalista at dayuhang proyektong pangkaunlaran. Kabilang dito ang pagpapatigil sa mga mapangwasak na pagmimina at konstruksyon ng malalaking dam tulad ng Kaliwa Dam, Jalaur at Gened 2. Sa halip, dapat magkaroon ng plano para sa sustenableng pagpapaunlad at pagtatanggol sa mga lupaing ninuno.

Pangalawa, dapat papanagutin si Rodrigo Duterte at kanyang mga tauhan sa malalalang paglabag sa karapatang-tao ng mga katutubo at kanilang mga tagasuporta. (Partikular na panawagan ang hustisya at imbestigasyon sa pagmasaker sa mga guro ng mga Lumad na si Chad Booc at Jurain Nguho at tatlo pa nilang kasama.) Panawagan nilang buwagin ang NTF-Elcac, gawing kriminal ang panreredtag at terror-tag sa mga katutubo, palayain ang lahat ng mga ibinilanggo dahil sa kanilang paninindigan at ipagtanggol ang karapatan nilang depensahan ang kanilang lupaing ninuno.

Pangatlo, kailangang magkaroon ng makatao at makatarungan na patakaran sa panlipunang proteksyon para mabuhay nang may dignidad ang mga katutubo. Dapat may pokus sa pagbibigay ng edukasyon, serbisyong pangkalusugan, kabuhayan at suporta sa kababaihan at mga batang katutubo na biktima ng karahasan.

Pang-apat, dapat kilalanin at respetuhin ng estado ang natatanging identidad ng mga katutubo, laluna ang mga di-Moro na grupong minorya na nakapaloob sa Bangsamoro Autonomous Region of Muslim Mindanao.

Panlima, dapat galangin ang kanilang likas na karapatang angkinin, pamahalaanan at kontrolin ang kanilang mga lupain alinsunod sa kani-kanilang mga kultura at tradisyon. Labag dito ang pagdeklara ng estado sa mga lupain ng katutubo bilang mga pampublikong lupain at sa gayon ay libre nitong iggawad sa mga lokal at dayuhang kapitalista. Ang patakaran ng estado kaugnay sa “pagpapaunlad” ng mga lupaing katutubo ay nagpalala lamang sa kalagayan ng nakatira sa mga ito. Sa gayon, nais ng mga katutubo na repasuhin ang IPRA, ibasura ang Anti-Terror Law at ayusin agn National Commission on Indigenous Peoples.