Agtultuloy a nakasarang iti peggad ti Covid-19 ken saan a makalung-aw iti agtutupatop a krisis ti Kaadwan a masa a mannalon ti Ilocos. Ad-adda pay a maidaddadanes da iti rumungrungsot a panagatake ti rehimen Duterte iti karbengan da.

Sakbay pay ti pandemya, dimmanunen iti agarup 40 porsyento ti tantos ti panagraira ti kinakurapay iti rehiyon, a kaadwan ket iti intar dagiti mannalon. Duron daytoy iti dumagdagsen a panangipataw ti rehimen Duterte kadagiti neoliberal a patakaran iti agrikultura a mangik-ikkat iti kontrol iti importasyon ken mangpatpatay iti lokal a produksyon. Daytoy ket kabayatan nga agtultuloy ti basaran a parikut ti kinaawan bukod a daga ti kaadwan a mannalon iti Ilocos a pagramramutan ti amin a langa ti pyudal ken malapyudal a pannakagungundaway da iti nangato nga abang ti daga, usura, bagsak a presyo ti produkto, nangato a gastos ti produksyon ken agtaltalinaed nga atrasado a sistema ti panagtalon kas ti kinaawan ti nasayaat a padanum.

Kimmaro manen ti pannakatennag ti pagbiagan ti mannalon iti idadalapus ti agtutupatop a didigra ti pandemya ti Covid-19, epidemya ti African Swine Fever (ASF), dagiti kalamidad, saan a mapengdan a panagngato ti presyo ti langis, agtultuloy a panagtayok ti gastos iti produksyon ken presyo ti gagatangen ken panagsuwek ti presyo ti produkto nga agrikultural.

Ditoy rehiyon Ilocos, epekto ti Rice Import Liberalization Law, ti presyo ti irik ket nagsuwek agingga ti P5/kilo a nangpukaw ti pastrek ti mannalon agingga iti nasurok 70%. Ti bawang ken lasona a kabilang kadagiti kangrunaan a produkto ditoy Ilocos ket karaman kadagiti produkto ti intero a pagilyan a kangrunaan a naapektaran iti liberalisasyon ti importasyon. Kabayatanna, agtultuloy latta ti panangbarat dagiti kumpanya ken ti NTA iti presyo ti tabako a nailansa iti abereyds a P70-P90 kada kilo iti laksid ti dua a dekadan a kadawatan ti mannalon a P128/kilo ken maikkat ti klasipikasyon dagitoy.

Manipud nangrugi ti lockdown, dakkelen ti napukaw iti pastrek dagiti mannalon kadagiti restriksyon ken adu a checkpoint a mangtantantan iti pannakaibyahe dagiti produkto kasta met ti panagserra dagiti establisimiento a gumatang kadagiti nateng.

Manipud iti umuna a kwarto ti 2021 agingga ita Oktubre, saanen a nakasubbot ti mannalon ti llocos gapu iti tikag, panagbuyat ti tudtudo ken ti daytoy naudi a bagyo a Maring, a parehas a nakadadael agingga iti 90% iti produkto a tabako, pagay, nateng, mais kasta met dagiti dingwen ken piskerya. Iti laeng bagyo a Maring, 75% kadagiti mannalon iti Ilocos ti naperdian ti pagbiagan. Dakkel met a pukaw iti pamastrekan dagiti agtartaraken ken agilaklako ti baboy ti panagwaras ti ASF.

Palalon nga agkurang ken lalo pay a mangirurumen ti selektibo a sistema ti panangted ti ayuda ti DA kadagiti mannalon kas ti Registry System for Basic Sectors of Agriculture (RSBSA), a mangmangted ayuda kadagiti laeng mannalon a nakaparehistro iti taltalonen, idinto nga adu kadagiti mannalon ket awanan ti direkta a taltalonen ken makitegtegged laeng iti talon. Ti met ayuda ti NTA ket para laeng kadagiti nakastrek iti contract-growing, idinto a kaadwan a mannalon ken mangmangged-talon ditoy Ilocos ket saan a kwalipikado iti contract growing iti tabako gapu iti kinaawan wenno kinabassit ti daga a suksukayen da. Kabayatan na, ti pondo para iti RA7171 ket patuloy nga ip-ipiten ken pagiinnagawan dagiti agtuturay iti rehiyon, imbes nga ited nga ayuda kadagiti mannalon.

Ad-adda a pinadakes ti importasyon, ti pandemya, dagiti agsasaruno a didigra ken tuloy-tuloy a panagtayok ti presyo ti langis ken usar a pangtalon ti datin nga atrasado ken mananggundaway a sistema iti agrikultural a produksyon iti llocos. Ti usura ket kimmaro iti pannakaiyatnag ti Rice Import Liberalization Law ken ti isasangbay ti Covid-19 a pandemya. Rimmigat ti panagpasayak ken lalo a dimmakkel ti gastos iti produksyon iti dua a bulanen a tuloy-tuloy a panagngato ti presyo ti langis, nangruna ta ti kaaduan a talon ditoy Ilocos ket agtaltalinaaed nga un-irrigated iti laksid ti pannakaiyatnag ti linteg iti libre nga irigasyon, isu a nakasanggir latta iti tudo ken agar-aramat ti water pump a nagastos iti krudo. Kabayatan na, awan nagbaliwan ti dati a nadagsen a sistema ti panagpaabang ti daga a mangketkettab iti kadakkelan a paset ti ani ti mannalon.

Ti pumigpigsa nga arungaing ken panaglaban ti mannalon ket sungsungbatan ti rehimen Duterte iti gubat a represyon. Ditoy llocos, todo-todo a maipatpatungpal ti kontra-insurhensiya a programa ti rehimen babaen ti NTF-ELCAC. Linglindan da daytoy ti “kampanya kontra-terorismo” a ti nalawag a panggep na ket wayaan ti dalan para kadagiti makadadael nga energy-generating projects ken panagminas dagiti kumpanya a kapitalista. Idi napan a tawen, indeklara ti AFP ken RTF- ELCAC “a nawayaanen iti insurhensiya ti Ilocos,” ken maituloy aminen a makadadael a proyekto a supsupyaten dagiti umili.

Iti sidong ti kontra-insurhensiya a programa ti NTF-ELCAC, maipaspasidong dagiti demokratiko a timpuyog ti mannalon iti nainget a surbeylans ken pammutbuteng, pwersado a panagpasurender kadagiti lider da kas “kameng ti CPP-NPA” ken panangidarum kadakuada iti pinarbo a kaskaso. Pilit a warwaraen da dagiti demokratiko a timpuyog ti mannalon babaen iti manangallilaw a community support and development program ken ECLIP.

Iti sango ti sumsumged a tarigagay ti mannalon para iti pudno a panagbalbaliw, panggep nga aglayon iti poder dagiti pulitikal a dinastiya ti Ortega iti La Union, ti Singson iti Ilocos Sur ken dagiti Marcos iti llocos Norte a puskol-rupa nga aggangandat pay nga agsubli iti tuktok iti turay iti pagilyan.

Kamaudianna, ti kumarkaro a panagrigat dagiti mannalon ket mairamut iti atrasado ken pyudal nga agrikultural a produksyon, nu sadinno a ti daga ket monopolyo ti sumagmamano nga apo’t daga ken ti linnakuan ket kontrolado dagiti lokal ken gangannaet a dadakkel a komersyante nga itantandudo ti rehimen Duterte babaen kadagiti neoliberal a patakaran iti agrikultura.

Iti kastoy a kasasaad, ti laeng agraryo a rebolusyon ti kaikaisuna a pamuspusan tapno mapugsat ti kawar ti pyudalismo a mangigalgalut kadagiti mannalon. Ti agraryo a rebolusyon ti kangrunaan a ramen ti demokratiko a rebolusyon ti umili tagno mawayawayaan ti kaadwan a bilang ti umili a Pilipino a bukbuklen dagiti mannalon. Panggep ti agraryo a rebolusyon a gun-oden ti pudno areporma nga agraryo babaen ti dangadang ti mannalon tapno maipababa ken mawaswas ti abang ti daga ken usura, magun-od ti nainkalintegan a presyo dagiti produkto da ken nalaglag-an a gastos iti produksyon ken umno a serbisyo iti agrikultura.

Ti agraryo a rebolusyon ket maipagballigi laeng babaen ti armado a dangadang ken panangbuangay kadagiti organo ti pulitikal a bileg dagiti mannalon iti kaaw-awayan a mangduprak ken mangsukat iti pulitikal a dinastiya dagiti apo’t daga ken dadakkel a burgesya kumprador.

Ita a pandemya ken iti kaanoman a panawen ti agtultuloy a krisis, ti kaikaisuna a pamuspusan tapno mapangngeddeng a makaruk-at dagiti mannalon ket ti armado a rebolusyon. Rumbeng a dupraken ti panagari ti AFP-PNP ken NTF-ELCAC kadagiti rebolusyonaryo a base babaen ti panagsampa ken panangpapigsa iti Bagong Hukbong Bayan. Kagiddan na, kasapulan nga ad-adda pay a palawaen ken papigsaen ti Pambansang Katipunan ng Magbubukid iti Ilocos kas bugas ti tignayan ti mannalon a mangitakder ken mangiyabante iti agraryo a rebolusyon tapno rimbawan ti kinarigat nga ituntunda ti pandemya ken dagiti didigra. #