Makasaysayan nga protesta, pilit nga ginapanas

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoEnglishBisaya

Ginpataas na ang lebel sang kampanya para panason ang mapait nga handurawan sang 14-tuig nga paghari sang militar sang diktaduryang US-Marcos I subong nga nakabalik na sa estado-poder ang ila pamilya.

Ginpili ni Ferdinand Marcos Jr ang National Museum sa syudad sang Maynila bilang benyu sang iya nga inagurasyon bilang ika-17 presidente sa Hunyo 30. Siling niya, ini bangud diri nagsumpa ang nauna nga mga presidente sang paltik nga republika sang bilding pa ini sang Kongreso.

Ang matuod, gusto sang mga Marcos nga tabunan ang kasaysayan sang bilding nga ini bilang lugar sang isa sa pinakadaku nga paghulag sang mga estudyanteng Pilipino kontra kay Ferdinand Marcos Sr. Diri ginhimo ang makasaysayan nga paghulag sang dekada 1970 nga nagpalupok sa ginatawag nga “First Quarter Storm” o FQS. Sa unang kwarto sang 1970, daw kalayo ang wala-tuo nga mga demonstrasyon sa Maynila kag bilog nga pungsod kon sa diin ginatos kalibo nga pamatan-on nga Pilipino ang namuklat kag naghulag para tay-ugon ang pundasyon sang nagaharing estado.

Sang Enero 26, 1970, samtang nagapahayag sa banwa si Marcos Sr. sang iya nga ika-5 nga State of the Nation Address (una sa ikaduha niya nga termino sa sadto tig-4 tuig nga termino), nagtipon sa gwa sang bilding ang mga pamatan-on. Bitbit nila ang isa ka lungon nga nagserbi nga simbolo sang kamatayon sang demokrasya kag effigy sang isa ka buaya nga simbolo sang kurakot nga mga pulitiko.

Lakip sa mga nagprotesta ang 10,000 estudyante nga halin sa mga eksklusibong kolehiyo kag unibersidad. Nagpatapo sila sa mas daku nga grupo sang Kabataang Makabayan, Samahang Demokratiko ng Kabataan kag iban pang aktibista nga sektor. Sang maggwa sa bilding sang Kongreso ang mag-asawa nga Marcos, ginhaboy sa ila ang mga effigy nga lungon kag buaya. Bilang sabat, mapintas nga ginbungkag sang mga pulis ang aksyon protesta.

Naglawig ang dispersal sang pila ka oras nga nagserbi nga mitsa sa serye sang mga protesta sang mga pamatan-on-estudyante sa Kamaynilaan kag nagkalain-lain nga syudad kag banwa sa pungsod. Daw kalayo nga nagadabadaba sa katalunan sang bilog nga pungsod ang mga protesta halin Enero tubtob Marso 1970. (Gindetalye sa libro nga “Days of Disquiet and Nights of Rage” ni Jose F. Lacaba ang mga eksena sa mga adlaw nga ina.)

Pamahog sa kinamatarung sa hilway nga mga pagtilipon

Para tabunan ang handurawan sang FQS, hugot nga gindumilian sang subong hepe sang pulis nga si Gen. Vicente Danao ang pagpalapit sang mga “iligal nga raliyista” sa National Museum sa adlaw sang inagurasyon. Ginsuportahan ang dikta nga ini sang pagpamahog ni Eduardo Año kag sang sadto tagadumala sang layi militar nga si Juan Ponce Enrile sa pagsiling nga may pagahimuon ang mga raliyista nga ginbansagan nila nga mga “komunista” para “pakahuy-an” si Marcos Jr sa amo nga adlaw.

Bwelta sang Partido Komunista ng Pilipinas, madugay na nga “makahuluya” kag wala sang kredibilidad ang pamilya Marcos. Nahibal-an sang mga Pilipino kag sang bilog nga kalibutan nga ginkawat nila kag ila nga mga kroni ang binilyong dolyar sa kaban sang banwa. Samtang nagapatuyang sila sa sobra-sobra pagkabugana, ang mayorya nalubong sa lapnagon nga kaimulon kag gutom, sang wala sang untat ang iligal nga pagpang-aresto kag detensyon, tortyur kag mga pagpamatay sang mga ginadudahan nga subersibo o basta sin-o na lang makursunadahan sang mga armadong maton sang estado.

Gin-athag sang National Union of People’s Lawyers nga indi kinahanglan sang permit para maghiwat sang isa ka pangpubliko nga pagtipon, baliskad sa ginasiling sang PNP. Suno sa mga abugado, protektado sang layi ang kinamatarung sa pagrali kag ang pagpangayo sang permit para lang mahatagan sang abiso ang lokal nga gubyerno sa panahon kag lugar sang pagahiwatan sini.

“Ang kinamatarung magprotesta sakop sang duha ka separado nga garantiya sa Bill of Rights—ang kinamatarung nga magpahayag kag kinamatarung sa malinong nga asembleya,” suno sa grupo. Gani, indi mahimo nga arestuhon, kasuhan, lighuton o silutan sa anuman nga pamaagi ang sin-o man nga nagaupod sa isa ka malinong nga rali.

Makasaysayan nga protesta, pilit nga ginapanas