Sa iya nga inagurasyon bilang presidente sang Hunyo 30, ginsiling ni Marcos nga hatagan niya sang prayoridad ang pag-atubang sa krisis sa pagkaon, nga daw pagbubod sang asin sa wala pa mag-ayo nga mga pilas sang mga mangunguma.

Ano gid bala ang natabo sa panahon ni Marcos Sr? Nagakadapat lang nga balik-tun-an sang masa nga mangunguma kag bilog nga pumuluyo ang daku nga kasal-anan sa masang mangunguma sang diktaduryang Marcos. Tuyo sang serye nga ini sang Ang Bayan nga tun-an ang kasaysayan sang pagpaantus sa masang mangunguma sa idalom sang layi militar para muklat nga atubangon ang anuman nga padihot ni Marcos nga magdala sang dugang nga pag-antus sa masang mangunguma.

Ginbangkarote sang Masagana 99 ang pangabuhian sang mangunguma

Tuig 1972 sang ginsamad sang mga peste kag kalamidad nga nagresulta sa daku kag malapad nga perwisyo kag pag-antus sa mga mangunguma. Gintungtungan ini sang diktador nga si Marcos para iduso ang programa nga Masagana 99 sang Mayo 1973 para pataason kuno ang produktibidad sang mga mangunguma. Pero sa proseso, ginbangkarote niya ang masa nga mangunguma.

Ang Masagana 99 bersyon ni Marcos Sr sang “Green Revolution” (GR) nga padihot sang International Monetary Fund, World Bank (WB) kag United States Agency on International Development (USAID), ng Bayer, Monsanto kag iban pang transnasyunal nga korporasyon sa agrikultura.

Una nga sangkap sini ang pagpalapnag sa paggamit sang mga binhi nga HYV (high-yielding variety o binhi nga mas madamo magbunga); kag ikaduha, ang malaparan nga pagpautang nga ginadumalahan sang gubyerno. Gintarget sini nga magalab-ot sa 99 sako sang palay kada ektarya ang maani sang mangunguma. Ang HYV mga binhi nga himo sa sulod sang mga laboratoryo pareho sang International Rice Research Institute. Pero para mamunga, nagakinahanglan ang mga HYV sang mas madamo nga kemikal nga abono kag pestisidyo nga gintuga kag ginaganansyahan sang mga agrochemical nga transnasyunal nga korporasyon.

Halin 1972 tubtob 1982, nagalab-ot sa $1.5 bilyon ang kabilugan nga pautang sang WB para pondohan ang Masagana 99. Ginabug-os ini sang 44% sang tanan nga pautang sang WB sa pungsod. Nagkadto ang kadam-an sini sa pagbakal sang mga imported nga mga input (abono, pestisidyo, pagkaon) kag mga pyesa sang makina nga sang 1984 naglab-ot sa 99% sang $150 milyon nga pautang.

Nagpahabok sa gasto sa pagpanguma ang paggamit sa mga HYV. Sa tunga sang 1966 kag 1979, nagtimbuok sang 89% ang gasto sa produksyon sang palay. Pinakadaku ang pagtaas sang gasto sa imported nga mga input, nga halos tatlo ka beses (262%) sangsa dati.

Para siguruhon nga mabakal ang mga kinahanglanon nga kemikal para sa mga HYV, ginduso sang Masagana 99 ang pagpautang sang mga bangko sa mangunguma. Para madasig ang pagproseso, ginkuha ang mga kolateral bilang rekisito. Ginsabat man sang gubyerno ang tubtob 85% sang pagkaputo sang mga bangko halin sa mga pautang. Halin sa sadto 12% lang, nagtaas sa 16% tubtob 38% ang interes sa mga pautang sa Masagana 99 sang 1984.

Ginpabugal sang diktaduryang Marcos nga naabot ang “rice-self sufficiency” sang 1975 kag naka-eksport sang bugas ang Pilipinas sang mga tuig 1977-1983. Ang wala ginasambit kon paano ang mga “kadalag-an” nga ini sang Masagana 99 nagdulot sang mas madamo kag pangmalawigan nga halit sa pangabuhian sang mangunguma kag pumuluyo sa kaumhan.

Nagtaas gid man sang 55% ang produksyon, pero nagdaku naman sang 89% ang gasto sang mga mangunguma. Indi ini masarangan nga tumbasan sang tuman kagamay nga 20% dugang sa kita sang mga mangunguma sa tunga sang 1966 kag 1976. Resulta sini, nagdamo ang mga mangunguma nga nawad-an sang ikasarang magbayad sa mga utang. Pag-abot sang 1979, ara sa 45.8% na lang ang nakabayad sang utang.

Amat-amat nga nadulaan sang ikasarang ang mga mangunguma nga magkuha sang mga pautang nga ginadumalahan sang gubyerno. Sang 1980-1984, ara sa 60,000 mangunguma na lang ang kabahin sa Masagana 99, halin sa tunga sa milyon sang 1974-75. Nabangkarote ang minilyon nga mangunguma kag bumagsak ang lebel sang pangabuhian sa kaumhan. Pag-abot sang 1983, naglab-ot sa 73% sang pamilya sa kaumhan ang imol, halin sa 33% sang 1971.

Pag-abot sang 1984, nagbalik na sa pag-import sang bugas ang Pilipinas kag isa ka tuig pagkatapos sini, nag-untat na nga mag-eksport sang bugas.

Dugang pa, ginhiluan sang mga kemikal ang kapalibutan kag naguba ang duna nga abono. Daku ang halit sa ikaayong lawas sang mga mangunguma pareho sang pagkasamad sang atay bangud sa eksposyur sa kemikal, ginpanas ang manggaranon nga kulturang Pilipino sa pagpanguma kag ginpatay ang mga tradisyunal nga binhi.