Pumapalo mula 2% hanggang 10% ang tantos ng pagtaas sa matrikula at iba pang bayarin (Tuition and Other Fees Increase o TOFI) sa mga isinampang petisyon ng mga pribadong pamantasan at unibersidad sa Commission on Higher Education (CHEd) para sa taong 2023-2024. Kung aaprubahan, papatong ito sa dati nang mabigat na pasanin ng mga estudyante at magulang.

Nasa abereyds na ₱130,000 ang kinakailangan kada taon para makapagpaaral ng isang estudyante sa kolehiyo. Hindi magkakasya, kahit igugol dito, ang buong taong kinikita (₱120,000) ng karaniwang manggagawang sumasahod ng minimum. May mga tayang umaabot sa ₱2 milyon ang kailangang gastusin para makatapos sa isang 4-taong kursong pangkolehiyo sa mayor na mga unibersidad ng bansa.

Malaking bahagi ng gastos sa edukasyon ang bayad sa matrikula, na walang awat na tumataas sa nakaraang mga taon. Noong akademikong taon 2017-2018, nagpatupad ng taas-matrikula sa 262 eskwelahan at nagtaas ng singil sa iba pang mga bayarin sa 235 institusyon. Ang abereyds noong taong iyon ay 6.69% o ₱86.68 kada yunit na pagtaas. Kahit noong kasagsagan ng pandemya (2021-2022), 56 na eskwelahan ang pinahintulutan ng CHEd na magtaas ng matrikula (tinatayang nasa 4.74% o ₱29.15 kada yunit) at ibang bayarin (10.61% o ₱50.51).

Karaniwang idinadahilan ng mga pamantasan sa pagtataas ay ang pangkabuuang pagtaas ng presyo ng mga bilihin at para sa sahod ng guro at ibang empleyado. Ngunit ang katotohanan, itinataas ang matrikula at iba pang bayarin sa ngalan ng kita.

Noong Mayo 30, halimbawa, idineklara ng Centro Escolar University na sumirit nang 64% ang netong kita nito mula ₱116 milyon tungong ₱332 milyon mula Pebrero 2022 hanggang Pebrero ngayong taon. Ang kitang ito ay ipamamahagi ng unibersidad sa mga shareholder (may sosyo) nito sa anyo ng dibidendo. Ipinagmamalaki ng eskwelahan na ang kita ay mula sa pagtaas ng matrikula at ibang bayarin, na umaabot nang ₱120,000 kada semestre. Nagpetisyon ang CEU ng 4% na pagtaas ng matrikula para sa 2023.

Tumaas din nang 55.72% ang netong kita ng Far Eastern University noong 2022 tungong ₱1.538 bilyon. Sa kabila nito, nagpetisyon ito para sa 4% na pagtaas ng matrikula para sa taong 2023. Ang FEU ay pinamumunuan ni Aurelio Montinola III, isang negosyanteng dating hepe ng Bank of the Philippine Islands.

Dulot ng napakatataas na gastos sa edukasyon, lalong nalimita ang akses ng kabataan sa edukasyon. Naitala ng World Bank noong 2021 na sa bawat 10 kabataang pumapasok sa elementarya, isa lamang ang nakapagtatapos ng kolehiyo.

Bilang tugon, nagprotesta ang daan-daang estudyante noong Abril 28 sa CHEd upang pigilan ang pagtaas ng matrikula’t ibang bayarin. Sa ilalim ng bandila ng Rise for Education (R4E), alyansa ng mga mag-aaral na nakikibaka para sa kanilang karapatan sa edukasyon, kinundena nila ang pagkaganid sa tubo ng mga kapitalista sa sektor ng edukasyon at ang CHEd bilang “business partner” ng mga ito.

Taas-singil sa pampublikong pamantasan

Sa pagtatapos ng moratoryum sa TOFI sa mga pampublikong pamantasan, pahihintulutan nang muli ng gubyerno ang mga state universities and colleges (SUCs) at local universities and colleges (LUCs) na magtaas ng mga singilin. Ibig sabihin, mangangailangan ito ng dagdag-pondo mula sa gubyerno para saklawin ang dagdag singilin sa mga estudyante sa bisa ng Free Tuition Act.

Dahil salat sa pondo ang edukasyon, itutulak ng gubyerno ang mga pampublikong pamantasan sa landas ng pribatisasyon at pagpapatupad ng “income generating schemes” tulad ng socialized tuition at pagpapagamit ng mga lupa nito sa pribadong negosyo. Hindi rin malayong babawasan at magiging limitado ang pahihintulutang makapasok sa mga pampublikong pamantasan para umangkop sa lumiliit na badyet.

Ang pagpapabaya ng estado sa edukasyon ay gumagatong sa malawakang galit ng mga kabataan sa buong bansa at nagtutulak sa kanila sa landas ng sama-samang pagkilos para ipagtanggol ang kanilang karapatan sa edukasyon. Nakatuon ang kanilang galit sa rehimeng Marcos na ngayo’y pangunahing sagka sa pagsulong ng tunay na pambansa, syentipiko, at makamasang edukasyon para sa lahat.