Ipakpaka-ammo ti Partido Komunista ti Pilipinas (PKP) ti suporta na iti nalawa a masa a mannalon ken dagiti umili a Pilipino iti panangitultuloy da ti kiddaw a mawaswas ti Rice Liberalization Law (RLL). Iti agdama a pannakausig iti kongreso, ti RLL ket maysa a manangirurumen a linteg a nangpakaro iti kasasaad dagiti agtaltalon ti pagay ken nangiturong iti adu kadakuada iti pannakalugi ken bisin. Kas impakdaar dagiti mannalon, saan a tinungpal ti linteg ti kari na a mangpababa iti presyo ti bagas ken ad-adda a pinagbalin ti pagilian a nakadepende iti maang-angkat a bagas.

Ti naan-anay a pannakawayawaya ti importasyon ti bagas ti nangpakaro iti panagsagaba dagiti mannalon nga agpapaabang, a nadagsen ti sangsangoen da gapo iti nangato a presyo dagiti abono ken dadduma pay a paggastuan, dumakdakkel nga utang, nangina nga abang ti daga, ken nababa a presyo ti farmgate. Gapo ta dagiti taltalon ket agtaltalinaed iti ima ti sumagmamano a dadakkel nga apo’t daga, ti produksyon ti pagay, iti kangrunaan, ket agtalinaed a bassit ti kaadoan na, mano-mano ken atrasado. Nakaad-ado ti kurang a sistema ti irigasyon, makinarya ken pasilidad para iti panagmula, panagapit ken panagbilag.

Iti sidong ti RLL, gumatgatang ti estado iti sangkabassit a lokal a napataod nga irik, a bassit laeng ti epekto na iti merkado ti bagas ken iti panagbiag dagiti mannalon. Ti P9 bilyon a badyet ti NFA ket umdas laeng a gumatang iti 2% iti dagup a lokal a produksyon. Kanayonan na, gumatang laeng iti “namaga” nga irik iti P20-P23 kada kilo, isu a ti kaadoan a babassit a mannalon, nga awan mausar a pagbilagan ken kapilitan a mangilako a dagus iti “nabasa nga irik” tapno mabayadan dagiti utang da, ti aglako iti ₱15-₱16 kada kilo kadagiti mabisin-iti-ganansya a dadakkel a komersyante a trayder.

Dagiti kadakkelan a benepisyaryo ti RLL ket dagiti dadakkel a burgesya kumprador nga imbuelto iti panaglako ti bagas, a nakikumplot iti ganggannaet a kapital ti pinansya ken dagiti burukrata kapitalista a pinaboran ti rehimen a Marcos (ken ti immun-una a rehimen ni Duterte). Naipamaysa da ti panangsukat iti presyo babaen ti panangkontrol da iti suplay ti bagas, a pakairamanan iti panagurnong da iti ado a suplay. Babaen ti panangusar iti RLL kas prente, kimmaro met ti rice smuggling.

Maibusor kadagiti kari ti RLL, agtultuloy ti panagpangato ti presyo ti bagas. Ti well-milled rice ket mailaklako itan iti P52-P54 kada kilo, a 35% a nangatngato no idilig idi naipasa ti linteg idi Pebrero 2019. Daytoy ket resulta ti sumagmamano a banag a pakairaman ti manipulasyon ti presyo babaen dagiti komersyal a negosyante a naikkan ti dakdakkel a bileg a mangkontrol iti suplay ken presyo, babaen ti panagngato ti panagdepende iti importasyon (agingga 23% idi 2022 manipod iti 5% idi 2016, 15% idi 2020, ken 18.5% idi 2021) a mangitunton iti pagilian iti panag-espekulasyon ti presyo iti internasyonal a merkado ti bagas, ken babaen ti panagngato ti presyo ti lokal a produksyon a nakatalinaed saggabassit ken atrasado ken nakanamnama iti maangkat a fertilizer ken dadduma pay nga input iti produksyon.

Dagiti pondo a naurnong manipod kadagiti taripa a nakolekta iti sidong ti RLL ket naited iti makunkuna a pondo a mangpabileg iti kumpitensya ti bagas, a naituding iti P10 bilyon iti tinawen, nga awan ditoy ti direkta a mangsubsidyo kadagiti babassit a mannalon. Agingga 50% ti pondo ket nausar iti makunkuna a mekanisasyon, a kaadoan kadaytoy ket nausar iti importasyon dagiti overpriced a traktor. Ti dadduma a 30% ti pondo ket maited iti PhilRice (ti International Rice Research Institute), a mangitandudo iti panagsukisok nga agserbi kadagiti interes dagiti dadakkel a multinasyonal a korporasyon ti agribisnes.

Sigun iti linteg, 10% laeng ti maited iti “pinansyal a tulong” nga agdagop laeng iti P500 para iti tunggal maysa kadagiti 2.3 milyon a babassit a mannalon a nairehistro iti registry ti reaksyonaryo nga estado. Idi napan a tawen, inusar ni Marcos daytoy a pondo a pinangpunno iti programa ti pinansyal a tulong kadagiti mannalon ti pagay, a babaen iti dayta dagiti indibidwal ket nakaawat laeng ti P5,000, a mangsakop laeng iti 1% iti dagop a magastos iti produksyon iti 2 ektarya a talon. Awanan bain ni Marcos gapo iti panangibunong na iti daytoy bassit a gatad iti tengnga ti nakaro a tikag a pinataod ti El Nino a nangyeg iti didigra iti ado a paset ti away.

Ti linteg a liberalisasyon ti importasyon ti bagas ket ad-adda a nangpatibker kadagiti neoliberal a polisiya a nagbanag iti pannakabalbaliw ti panagusar ti daga, panaggamrod ti daga babaen dagiti kumpanya ti real estate, dadakkel a kumpanya ti panagminas ken dagiti plantasyon, pang-ekonomya a panagikkat ken pannakaiyalis, kinaawan panggedan iti away, pannakalugi ken dakdakkel a rigat kadagiti mannalon. Dagitoy ti nangilunod iti Pilipinas iti panagbalin nga import-dependent, export-oriented, ken atrasado a pang-agraryo nga ekonomya. Naan-anay a nainkalintegan ti panangitandudo dagiti nalawa a masa a mannalon iti pannakawaswas ti RLL.

Ti kiddaw a gibusan ti liberalisasyon ti importasyon ti bagas ket nairot a nainaig iti panagkiddaw iti pudpudno a reporma ti daga. Ti libre a pannakaiwaras ti daga ti kangrunaan a kiddaw dagiti ado nga awanan daga a mannalon ken mangmanged-talon, tapno agpatinggan ti mano siglo a pyudal a pannaka-adipen da, a ti dakkel a paset ti nagbannugan da ket mapan kadagiti makinkukua iti daga, a mamagbalin kadakuada a kanayonan a marigrigat ken napanglaw. Ti pudpudno a reporma ti daga ti kangrunaan a solusyon iti atrasado nga ekonomya iti away agsipod ta dayta ti mangted iti pigsa a mangpasayaat iti agrikultura ken mangpadakkel iti produksyon.

Ti pudpudno a reporma ti daga ti kangrunaan a linaon ti nailian demokratiko a programa, a kakuyog ti nailian nga industriyalisasyon, ikagkagumaan na a pagpatinggaen ti panangirurumen ken pananggundaway iti sidong ti agdama a semi-kolonyal ken semi-pyudal a sistema. Masapol nga iballigi ti pannakidangadang para iti nailian ken pangkagimongan a wayawaya tapno mapartuat dagiti kasasaad a mangibangon iti baro a sistema a nalinteg, moderno ken narang-ay.