Ka­da Agos­to 30, gi­na­dum­dom sa bi­log nga ka­li­bu­tan ang Pang­ka­li­bu­ta­non nga Adlaw sang Mga De­sa­pa­reci­do agud dum­du­mon kag ipa­kig-a­way ang hus­ti­sya pa­ra sa li­ni­bo nga bik­ti­ma sang pwer­sa­do nga pag­du­kot sa mga si­bil­yan kag sik­re­to nga pag­ku­long kag pag­pa­tay sa ila sang mga reak­syu­nar­yong es­ta­do.

Sa Pi­li­pi­nas, la­kip sa mga na­bik­ti­ma si­ni si Ele­na Tija­mo, isa ka ma­mu­mu­gon pang­ka­us­wa­gan sa Central Vi­sa­yas nga gin­du­kot sang mga ahen­te sang re­hi­meng Du­ter­te sa Ban­ta­yan, Ce­bu sang Hun­yo 13.

Gin­dum­dom man sang ila mga ka­pa­mil­ya kag ta­ga­su­por­ta ang Ma­no­bo nga mga ma­ngu­ngu­ma nga san­day Ma­ki Bail kag David Mo­gul nga ka­ta­po sang Ke­sa­sa­ba­nay Du­la­ngan Ma­no­bo nga gin­du­kot sa Ba­ra­ngay Marques, Espe­ranza, Sul­tan Ku­da­rat. Amo man si Imel­da Ha­ya­hay, isa ka li­der-ma­ngu­ngu­ma nga pwer­sa­do nga gin­ku­ha sang mga sul­da­do ha­lin sa iya nga ba­lay sa Ma­bi­ni, Com­pos­te­la Val­ley. Ha­lin sad­to wa­la na si­ya na­ki­ta sang iya nga pa­mil­ya.

Du­ha ka tuig na ang na­ka­li­pas ha­lin sang uli­hi nga na­ki­ta san­day Lo­ra Ma­ni­pis kag Je­ru­el Do­mi­ngo. Gin­du­kot si­la sang mga ahen­te sang es­ta­do sam­tang na­gab­ya­he sa Ka­bacan, North Co­ta­ba­to sang Peb­re­ro 2018. Si Ma­ni­pis kon­sul­tant sang Na­tio­nal De­mocra­tic Front-Far Sout­hern Min­da­nao kag ang ba­na ni­ya nga si Do­mi­ngo isa ka Pu­lang ha­nga­way nga nag­hu­lag sa Sa­ra­nga­ni kag South Co­ta­ba­to.

Ang mga na­sam­bit upod sa 13 nga gin­du­kot kag wa­la gin­pa­tu­haw sang su­bong nga re­hi­men. Ka­tu­nga sang mga de­sa­pa­reci­do sa pa­na­hon ni Rod­ri­go Du­ter­te nag­ha­lin sa mga ma­ngu­ngu­ma kag mga Lu­mad. Pag­ka­pung­ko sa pwes­to sang 2016, du­ha ka ma­ngu­ngu­ma nga Lu­mad ang gin­da­kop sang mga ahen­te sang es­ta­do kag gwardya sang kum­pan­ya nga mi­na sang Nob­yembre 2016.

Ka­ba­hin sang pwer­sa­do nga pag­du­kot ang pag­ba­li­bad sang mga ara sa po­der nga may ihi­ba­lo si­la sa pag­ka­du­la sang bik­ti­ma, sa ka­tu­yu­an nga di­ngu­tan si­la sang na­ga­ka­da­pat nga mga pro­se­so kag ki­na­ma­ta­rung. Ang pag­la­pas nga ini gin­hi­mo ka­du­ngan sang mas ma­sang­kad nga ata­ke sa mga si­bil­yan kag ila nga mga ko­mu­ni­dad gi­na­ka­big nga kri­men ba­tuk sa sang­ka­taw­han. Sa Pi­li­pi­nas, ma­la­ba ang lis­ta­han sang mga de­sa­pa­reci­do sang reak­syu­nar­yong es­ta­do, ha­lin pa sa pa­na­hon sang dik­ta­dur­yang Marcos tub­tob sa re­hi­men ni Rod­ri­go Du­ter­te. Su­no sa lis­ta­han sang De­sa­pa­reci­dos kag Ka­ra­pa­tan, may ara na nga 1,890 de­sa­pa­reci­do ha­lin sa pa­na­hon sang dik­ta­dur­yang US-Marcos tub­tob sa su­bong.

Pi­na­kau­na nga na­lis­ta sang bik­ti­ma sang pwer­sa­do nga pag­ka­du­la si Char­lie del Ro­sa­rio, isa ka ma­nu­nud­lo sa daan nga Phi­lip­pi­ne Col­le­ge of Com­merce (su­bong amo ang Polytechnic Univer­sity of the Phi­lip­pi­nes) kag isa sa mga ta­ga­pun­dar sang Ka­ba­ta­ang Ma­ka­ba­yan. Uli­hi nga na­ki­ta si del Ro­sa­rio sang Mar­so 19, 1971. Upod si­ya sa mga nag­ka­bit sad­to sang mga pos­ter sang dak­pon si­ya sang mga ahen­te sang re­hi­meng Marcos.

Na­re­kord ang ha­los 43% sang pwer­sa­do nga pag­ka­du­la sa ida­lom sang re­hi­meng Co­razon Aqui­no, sam­tang gi­na­pos­tu­ra ang kau­ga­li­ngon bi­lang nag­ta­pos sa dik­ta­dur­ya ni Marcos. Nag-a­lag­wa sa ida­lom sang re­hi­men ang mga gru­po nga vi­gi­lan­te pa­re­ho sang “Alsa Ma­sa” nga gin­sul­su­lan kag gin­tu­kod sang Armed Forces of the Phi­lip­pi­nes. Ang mga gru­po nga ini ang res­pon­sab­le sa pwer­sa­do nga pag­ka­du­la sang mga ak­ti­bis­ta kag ta­ga­sak­dag sang taw­ha­non nga ki­na­ma­ta­rung.

Sa ida­lom sang re­hi­meng US-Arro­yo, na­lis­ta ang pi­na­ka­da­mo nga nu­me­ro sang de­sa­pa­reci­do nga kon­sul­tant sang NDFP. Sa pa­na­hon nga gin­ta­pos sang re­hi­men ang su­gi­la­non pang­ka­li­nu­ngan, 11 sang kon­sul­tant kag ila nga mga upod kag ka­pa­mil­ya ang gin­du­kot kag wa­la na gin­tu­haw. La­kip di­ri ang mag-a­may nga Ro­ge­lio kag Gab­ri­el Ca­lu­bad, ang mag-a­sa­wa nga Pru­dencio Ca­lu­bid kag Ce­li­na Pal­ma, ila nga hi­nab­los nga si Glo­ria Soco, kag ang upi­syal sang PKP nga si Leo Ve­lasco. Sa pag­pa­mu­no sang ber­du­go nga he­ne­ral ni Arro­yo nga si Jovi­to Pal­pa­ran, na­ta­bo man sa mga pa­na­hon nga ini ang su­nud-su­nod nga pag­du­kot kag pag­ka­du­la sang mga ak­ti­bis­ta sa Central Luzon pa­re­ho sang mga es­tud­yan­te sang Univer­sity of the Phi­lip­pi­nes nga san­day She­rilyn Ca­da­pan kag Ka­ren Empeño, kag ang anak sang isa ka be­te­re­no nga per­yo­dis­ta nga si Jo­nas Bur­gos.

Tub­tob su­bong, ta­nan si­la gi­na­pa­ngi­ta sang ila nga mga ka­pa­mil­ya kag gi­na­di­ngu­tan sang hus­ti­sya.