Pipila ka tuig ayha ang 2020, lakip na ang Pilipinas sa mga nanguna sa lain-laing listahan sa mga nasud nga bulnerable sa mga epekto sa climate change. Kanhi na nga ginaatubang sa nasud ang kakuyaw sa mga natural nga katalagman tungod sa lokasyon niini. Apan labaw nga nahimong grabe ang kadaut niini sa katawhan tungod sa daw delubyong mga pagpaantus sa mga naghari sa nasud.

Kasagarang nagasulod sa teritoryo sa Pilipinas ang 19-20 bagyo kada tuig, kung asa unom o hangtud siyam ang midapat sa kayutaan. Tungod kini kay ang nasud nakaatubang sa Pacific Ocean kung asa namugna ang 60% sa mga bagyo.

Apan tungod sa pag-usab-usab sa klima, lima ka beses na nga mas sagunson ang natural nga mga kalamidad nga mitamparus sa nasud karon kumpara niadtong 1980, ug mas kusog na kini. Lakip sa pinakakusog nga bagyong mihampak sa nasud niining milabayng dekada mao ang Sendong (2011), Pablo (2012), Yolanda (2013), Glenda (2014) ug Ompong (2018). Kapin ₱216 bilyon ang giusang kantidad sa kadaut nga gibunga niini, ug mokabat sa 13,000 ang namatay.

Niini lang Oktubre hangtud Nobyembre, upat ka kusog nga bagyo ang sunud-sunod nga mihapak sa nasud, mikalas sa dili moubos sa 115 ka kinabuhi ug sa konserbatibong banabana kapin ₱45 bilyong ang nahimong kadaut. Lakip dinhi ang bagyong Rolly, nga maoy pinakakusog nga bagyo sa tibuok kalibutan karung tuiga. Kadungan usab sa milabayng mga bagyo ang grabeng pagbaha nga ulahing nasinati niadtong 2009, ug mga pagdahili sa yuta.

Pag-init sa kalibutan

Gianunsyo niining ulahing kwarto sa tuig ang pagsulod sa penomena sa La Niña human ang halos usa ka dekada. Tungod sa dili kasagarang pagbugnaw sa Pacific Ocean, gidahum nga modaghan, sunsun ug mokusog ang mamugnang mga bagyo. Mas daku usab ang bolyum sa tubig nga dala sa pag-ulan nga seguradong magbunga og mga kalit nga pagbaha, landslide, ug paglapaw sa mga dam ug suba.

Ang mas sagunson nga La Niña gibunga sa pag-usab sa klima tungod sa deka-dekada nang pagguba sa kapitalismo sa kinaiyahan.

Ang ginapunting nga hinungdan sa paspas nga pag-usab sa klima sa kalibutan ang pagpagula og mga greenhouse gas. Ang maong mga gas (carbon dioxide sa partikular) ang natipun-og sa atmospera ug mibalhog sa init sa kalibutan, mao nang misaka ang temperatura sa kalibutan tungod sa pagkaguba sa kanhing balanse ng klima.

Lakip ang 2020 sa tulo ka pinakainit nga tuig sa kasaysayan. Kung dili ipaubos sa 6% ang produksyon sa lana, gas ug karbon matag tuig, mamahimo kining magbunga og grabeng kadaut. Ang maong mang industriya ang labing dakung mitampo sa pagpainit sa temperatura sa kalibutan. Nanguna dinhi ang mga nasud nga sentro sa kapitalismo—ang China, US, ug EU.

Sa Pilipinas, nanguna nga nagapagawas sa maong mga gas ang mga planta sa kuryente nga ginapadagan sa karbon. Niini lang Oktubre, 22 pa ka bag-ong planta ang gitugutang tukuron isip dugang sa 28 ka naga-opereyt sa kasamtangan. Usa usab ka hinungdan ang pagpagawas og greenhouse gas sa malukpanong pag-upaw ug pagmina sa mga kalasangan. Pandemya, epidemya ug uban pang mga katalagman

Unang nataho ang Covid-19 sa nasud niadtong Marso kung asa makabat na sa kapin 400 libo ang natakdan. Kapin 8,500 na ang namatay sa mga natakdan.

Pagsugod pa lang sa tuig, mibuto ang bulkang Taal sa Batangas nga hinanaling nagpabakwit sa kapin 168,000 ka residente. Nagbunga kini sa kapin ₱4.3 bilyong kadaut ang maong kalamidad.

Midaghan ug misagunson usab ang mga paglinog. Gikan sa abereyds nga 2.2 matag adlaw niadtong 2011, midaghan kini ngadto sa abereyds nga 35 matag adlaw karong tuiga. Kung niadtong 2011 lima ka linog lang ang adunay gikusgong magnitude 6 pataas, mikabat na kini karon sa walo.

Tungod sa mga pagbaha, midaghan ang mga kaso sa nagka-leptospirosis. Sulod lang sa tulo ka semana sukad Nobyembre 12, mikabat sa 89 ang kaso sa sakit sa usa ka ospital pa lang. Kapin katunga kini sa natahong 163 sukad Enero.

Niadtong Pebrero, mikuyanap ang pandemyang African Swine Fever sa mga baboy ug padayon pa gihapong mikuyanap sa lain-laing prubinsya. Kapin lima ka libo na ang natahong kaso sa sakit sa mga baboy.