Daghang mamumuo ang milaum nga makadawat sa 13th month pay niadtong Disyembre 2020 para makahulip man lang sa ilang mga panginabuhi sa bag-ong tuig. Daghan usab ang naglaum nga magamit kini aron mabayran ang nagpatung-patong nilang utang tungod sa labing taas nga panahon nga wala silay trabaho. Milabay na ang bag-ong tuig apan daghan pa gihapon kanila ang wala nakadawat sa maong benepisyo.

Ang 13th month pay usa ka benepisyong obligadong ihatag sa mga employer sa ilang mga mamumuo sa dili molapas sa Disyembre 24 sa matag tuig. Ang tanang mga mamumuo, lakip ang mga kontraktwal, nga nagserbisyo sa dili moubos sa usa ka bulan sa ilang mga employer ang adunay katungod nga modawat sa maong benepisyo. Ginakwenta kini subay sa abut sa binulan nga suhulan sa mamumuo ug ihap sa bulan sa pagtrabaho sulod sa usa ka tuig.

Sa nangagi, ginagamit sa mga mamumuong Pilipino ang maong benepisyo alang sa pasko, paggasto sa uban pang mga galastuhon sa balay, o gibatigan aron magamit panahon sa kalit nga panghitabo. Karong pandemya, kung kanus-a mas kinahanglan, karon pa gyud gihikaw ang maong benepisyo sa daghang mamumuo. Gibanabana nga anaa sa 2 milyon ang mga mamumuong wala nakadawat sa 13th month pay alang sa 2020.

Lakip kanila si Kim, mamumuo sa usa ka dakung grocery sa Maynila. “Lima ka tuig na kong nagatrabaho isip merchandiser pero sa pangalan lang ko regular. Lima ka tuig na ko nga wala nakadawat og 13th month pay ug uban pang mga benepisyo,” matud niya. Niining milabayng mga non-working holiday (adlaw nga walay trabaho apan magdawat gihapon og sweldo), giobliga si Kim sa iyang employer nga magtrabaho nga walay espesyal nga kumpensasyon. Lapas kini sa reaksyunaryong balaod nga nagkanayon nga kinahanglang bayaran sa dili moubos sa 200% sa ilang suhulan ang mga nagatrabaho sa holiday.

Wala usay nadawat nga 13th month pay ang gwardya sa usa ka kumpanya sa Laguna ug ang bag-ong nanganak nga si Lucy. “Gihatag na sa agency ang 13th month pay sa akong mga katrabaho, pero wala koy nadawat. Naka-maternity leave ko karon tungod kay bag-o lang kong nanganak niadtong ulahing semana sa Oktubre,” paambit niya. Dihang mireklamo siya sa maneydsment sa security agency, giingnan siya nga kinahanglan una siyang magpasa og “temporary resignation letter” aron makuha ang maong benepisyo. Mibalibad siyang magpasa niini human gipahimangnoan sa iyang mga katrabaho nga pagagamiton lamang kini aron pugson siyang tangtangon sa trabaho.

Imbes nga 13th month pay, utang ang misugat sa mamumuo sa konstruksyon sa Pampanga nga si Niko ug sa iyang mga katrabaho niadtong milabayng bulan. Gipadayag niya kung paunsa gigamit sa iyang employer ang cash advance (pasiunang suhulan) sa ila aron ilubong sila sa utang ug ihikaw ang maong benepisyo. “Puro negatibo ang among mga suhulan tungod kay ginatubuan ang cash advance sa amo. Dedma lang ang employer sa amo, wala ni gamay nga konsiderasyon man lang.”
Sama ni Niko, gikibhang usab sa 13th month pay sa drayber sa kumpanya nga si Jack ang ₱3,000 nga cash advance niya dihang magsugod ang lockdown niadtong Marso. Gilauman unta niya ang maong benepisyo aron ipangpalit og tambal alang sa iyang hypertension, apan halos ₱400 na lang ang iyang nadawat. “Matud sa supervisor namo, daku daw usab ang nakibhang tungod kay sa Setyembre na ko gipabalik sa trabaho.”

Gipamatud-an sa maong mga kaso nga walay bangkil ang deklarasyon ni Labor Sec. Silvestre Bello nga kinahanglang makadawat ang mga mamumuo sa 13th month pay. Sa tinuod lang, wala pa gihapon siyay planong maghimo og inspeksyon aron siguruhon ang pagtuman sa mga employer sa maong balaod. Wala usay nadawat nga unsamang subsidyo ang naglisod nga mga pabrika, ilabina ang gagmay ug hatunga, aron siguruhon nga mahatagan ang ilang mga empleyado sa maong benepisyo.
Kabahin ang gihikaw nga 13th month pay sa hinungdan sa padayon nga pagkunhod sa suhulan sa mga mamumuo taliwala sa pandemya. Sa tibuok kalibutan, gibanabana sa International Labor Organization nga mihagba og 11% ang suhulan sa mga mamumuo o katugbang sa $3.5 trilyon (₱168 trilyon) sa unang tulo ka kwarto sa 2020.