Gimakmak sa Alliance of Concerned Teachers (ACT) ang dinalian nga pagbawi ni Duterte sa unang planong ibalik ang klaseng “face-to-face” o pag-inatbangay sa pipila ka eskwelahan sa Enero. Matud sa mga magtutudlo, pagtalikod kini sa panginahanglan sa luwas, de kalidad ug baratong edukasyon sa panahon sa pandemya. Gitawag kini sa grupo nga usa ka “pasibong tubag” kung asa ginapapili na usab ang katawhan tali sa panglawas ug kinabuhi ug katungod sa mga serbisyong sama sa edukasyon. “Husto na ang maong pagdumala,” matud pa sa grupo.

Gipatin-aw sa ACT nga kinahanglang nakapunting ang mga paningkamot sa estado sa luwas nga pagbalik sa mga klase. Ginaila pa gihapon kini sa mga magtutudlo isip pinakamaayo nga pamaagi sa pagtudlo ug pagkat-on. Labaw kining mas nahimong hinanali atubangan sa palpak ug paantus nga blended learning nga gipatuman sa Department of Education (DepEd) sa milabayng lima ka bulan. Kulang ang pagpangandam, sayop-sayop ang mga modyul, ug daghan ang wala nakasabay sa maong pamaagi.

Walay pagpatin-aw ug kampanya ang DepEd kalabot sa kamahinungdanon, risgo ug pagpangandam alang sa luwas nga pagbalik sa mga klase. Tungod niini, daghan sa mga ginikanan ang nagtuong dungan-dungan nga pagaablihan ang mga eskwelahan sa tibuok bahin sa nasud, naa may bayrus o wala. Nagpadayag sila og kabalaka ug grabeng kahadlok tungod sa bayrus ug sa gibanabanang dakung galastuhon kung magkasakit sila o ang ilang mga anak.

Usa si Sandy sa nagtuong dungan-dungan nga paggaablihan ang mga eskwehalan. “Kaluwasan una ayha edukasyon,” matud niya. “Ayha na pag naa nay bakuna” ug “basin sa sunod tuig,” tubag sa uban. Ingonman, layo pa ang posibilidad sa bakuna ilabina sa mga bata nga gibutang sa rehimen sa pinakaubos nga prayoridad niini. Hangtud karon, nakakulong sila sa tagsa-tagsa nilang mga balay nga walay plano kung paunsa sila makabalik sa “normal” nga kinabuhi.

Pero daghan usab ang uyon nga mobalik na sa normal nga klase luyo sa nipis na impormasyon. Usa dinhi si Lena nga adunay upat ka anak nga naglisud sa sistemang modyul. “Hangtud Grade 3 lang ang akong nahuman busa dili nako sila kayang tudluan.” Nabalaka siyang dili makalampos sa Grade 12 ang magulang niyang anak samtang nagkadugay nga walang titser nga nagatudlo kaniya. Wala pay nakahuman og hayskul sa ilang pamilya.

“Sa tinuod lang, sakit kaayo sa buut,” ingon ni Joy. “Kung kanus-a maghuman na ang tuig, ayha pa maghimo og plano? Lima ka bulan nga nag-antus sa modyul, pwede man diay mag-face-to-face?” Bag-ong nanganak si Joy dihang magsugod ang blended learning niadtong Agosto. Nag-inusara niyang giatiman ang iyang lima ka bulan nang anak ug mga anak nga anaa sa Grade 2 ug Grade 6.

“Daghan nang trabaho sa mga inahan. Magluto, maglaba, manghinlo, manghugas, mangita pa og kwarta,” sabi ni Gina. “Pag-abot sa pagtudlo sa mga bata dili na ko maka-concentrate tungod kay kapoy na. Tapulan pa gyud silang magtuon tungod kay naa ra sa balay.”

Ang mga miuyon sa face-to-face classes nagsulti usab nga uyon sila basta magsuot og facemask ug face shield, adunay physical distancing, limitado ang oras ug adlaw sa pasok ug dili piot ang klasrum. Nasabtan nila ang mga risgo sa face-to-face nga klase ug andam sila nga abagahon ang responsibilidad nga itugyan kanila aron masiguro nga luwas kini. Andam sila nga mopailalum sa unsamang programa sa DepEd kung adunay igong konsultasyon para niini. “Halos wala silay nakat-onan sa mga modyul,” matud ni Fanny. “Ako ang nahimo og project ug nagatubag sa mga eksam.”

“Ang mga tambay gani, gitugutan na nga maglala, nganong ang mga bata dili pa tugutang tarong nga maka-eskwela?” Niadtong Oktubre pa giablihan ang uban pang establisimyento ug mga lugar-pangkalingawan.
Sukad Nobyembre hangtud Disyembre, daghan nang mga syudad ug lungsod ang nagdeklarang Covid-free nga mga barangay. Covid-free o wala nay Covid ang usa ka lugar kung wala kini natahong kaso sa minimum nga duha semana. Gawas sa Metro Manila, adunay mga erya nga ubos ang tantos sa impeksyon, kung naa man dali kining nasumpo tungod sa pagtinabangay sa mga residente ug lokal nga konseho.