Darawhanon han reaksyunaryo nga gubyerno nga padadagmiton han mga farm-to-market road (FMR) o mga karsada tikang ha uma ngadto ha merkado an transportasyon han ani han gudti nga parag-uma ngan ha sugad maumentuhan an presyo han ira mga produkto. Kundi waray kalabutan an mga kalsada ha pagpresyo han ani nga kaagsuban arbitraryo nga gintataklaan han dagko nga mga komersyante.

Ha kaso han mga komersyal nga produkto sugad han bugas, kakaw, kape, asukar ngan iba pa, gintatalaan an mga presyo basar ha paghitaas-paghimubo han mga presyo ha pankalibutan nga merkado. Ha aktwal, nagigin behikulo pa ini nga mga kalsada agud magin madalunot an pagpalit han mga komersyante han ani ha mas himubo nga presyo tungod kay mas madagmit para ha ira nga pagbyahe. Ginpadagmit liwat hini an pagsulod han mga nanlulupot han tuna han gudti ngaparag-uma.

Daan na nga programa han nakalabay nga rehimen an sugad nga kalsada. Hadto pa man, an paglatag hini puno hin burukratiko nga anomaliya, nagseserbe la ha mga komersyal nga plantasyon ngan mina, ngan ha mga panmilitar nga katuyuanan han kontra-insurhensiya nga gerra han reaksyunaryo nga estado.

Kalsada nga magdudugtong han gerra ha kurapsyon

Gin-gawas ha publiko han Northern Mindanao Regional Task Force to End Local Communist Armed Conflict (RTF-ELCAC) nga 142 nga proyekto nga kalsada nga mayda balor nga 17.6 bilyon an hihimuon yana nga tuig. Mas doble ini ha 68 nga ginhan-ay han 2020. Hini, 20 nga kalsada aada ha mga barangay nga mayda kampo han militar.

Masobra 68 ha 142 nga proyekto nga kalsada para ha 2021 aadto ha Bukidnon. Pinakadamo an aada ha bungto han Impasug-ong diin nakabase an hedkwarters han 8th IB. Diri mamenos ha 13 nga barangay nga lalatagan mayda mga kampo, detatsment o ha presente gin-ookuparan han mga sundalo han AFP ha ngaran han Community Support Program.

Basar ha datos han Department of Public Works and Highways (DPWH) hadton 2020, an paghimo han usa kakilometro nga kalsada nagbabalor ha abereyds hin 13 milyon. Pero ha Baungon, Bukidnon, an proyekto nga 8-kakilometro nga kalsada ngan magdudugtong ha mga barangay han Mabuhay ngan Imbatug nagbabalor hin 67.5 milyon kada kilometro-–lima kabeses nga mas hitaas itanding ha abereyds. An plano naman nga 8-kakilometro nga kalsada ha Barangay Concepcion, Valencia City nabalor hin masobra doble, o 30 milyon kada kilometro.

Damo hini nga mga proyekto pira kabeses ginlista, sugad han plano nga kalsada ha Barangay Kibalag, Malaybalay City nga tulo kabeses nga ginlista ngan gin-alutagahan han badyet nga masobra 300-360 milyon kada usa. Duha kabeses naman nga ginlista an usa nga kalsada ha Kisolon ha Sumilao nga ginpondohan hin tag- 600 milyon. Tulo nga iba pa nga proyekto ha prubinsya an makarawat liwat hin doble nga pondo ilarum han Barangay Development Program.

Labot hini, pira ha utro nga ginhan-ay ngan ginpondohan mga kalsada nga gintukod na hadton 2020, o diri ngani maiha na nga mayda karsada. Mayda liwat pira nga mayda triple nga alokasyon ha badyet han DPWH.

Hin-o an magpupulos?

Hini pa la, dako nga kwarta na an mangingikil han mga heneral han RTF-ELCAC, mga upisyal han lokal nga gubyerno ngan DPWH, nga lanong komo pinakakurap ha mga ahensya han reaksyunaryo nga gubyerno. Magpupulos liwat ha pondo han nasud an mga kompaniya ha konstruksyon nga suok ha pamilya nga Duterte, sugad han Ulticon Builders Incorporated, nga nakakakuha han dagko nga proyekto ha Mindanao. Naghuhulat liwat an mga kompaniya ha semento han dagko nga burgesya kumprador nga hira Ramon Ang (First Stronghold Cement Industries, Inc.) ngan Tomas Alcantara (Holcim Philippines) nga nangunguna nga magkaribal ha negosyo ha semento ha Mindanao.

Lugway an dara han mga kalsada para ha mga planta han enerhiya ngan komersyal nga plantasyon, nga ura-ura kadamo ha Bukidnon. Ha rehiyon mahiaagian an pinakadamo nga komersyal nga plantasyon, nga naglulupgop ha mayda 127,000 kaektarya nga agrikultural nga katunaan. An Dole, Davco ngan Del Monte nga naglulupgop han burubug-os nga mga komunidad ngan ansestral nga tuna ha pira nga prubinsya, target nga magpahiluag pa ha 80,000 kaektarya hini ngan kasapit nga Misamis Oriental. Ha mayda 30 nga proyekto nga FMR hini nga mga bungto, dugang pa nga mahahatagan wada an transportasyon han mga produkto tikang ha mga plantasyon.