Antes pa an pandemya nga Covid-19, nalulugi na an mga parag-uma han abaka ha Catanduanes. An 50 kilo nga abaka naibabaligya la ha balor nga P3,000, nga relatibo mas himubo itanding ha kabug-usan nga gastos ha produksyon ngan plete ha agaron maytuna nga maabot ha P5,000.

Ha kabug-usan, gintatantiya nga diri mamenos ha 200,000 an mga pamilya nga parag-uma nga nagtatanom hin abaka ha bug-os nga nasud. Ginlulupgop hini an
180,302 kaektarya han tanuman han abaka. Atrasado, burublag ngan diri sistematiko an pagtatanom han abaka. Waray mahinungdanon nga pag-uswag an mga higamit ha produksyon ngan manumano an pagtanom, pag-ani tubtub ha pagkigi agud makuha an mga sabot.

Kaagsuban naabot hin duha katuig antes mapulsan ngan maani an mga abaka tikang ha pagtanom hini. Tulo tubtub upat kabulan naman an nahagos antes ini utro nga tumubo. Ha 20–30 kapuno han abaka, nakakag-ani an mga parag-uma hin 20 kilos han abaka nga nanginginahanglan hin 2-3 katawo agud anihon hin 2-3 kaadlaw.

An Catanduanes, sigon ha Philippine Fibers Industry Development Authority, amo an nagsusuplay hin 30% han abaka ha bug-os nga nasud. An rehiyon han Bicol an mayda pinakadako nga produksyon han abaka.

Sigon ha pag-aram han Kawanihan ha Intrsuksyon han Partido Komunista ng Pilipinas ha Bicol, anabereyds nga presyo han mamara nga abaka ha Catanduanes naabot ha P60/kilo antes an pandemya. Poyde pa magbag-o an presyo han mamara nga abaka basar ha kalidad hini. Agud makabaligya hin 50 kilos han mamara nga abaka, nagastos hin kabug-usan nga balor nga P4,210 an mga parag-uma ha produksyon.

Makukwenta an gastos ha masunod nga pamaagi: 600 para ha paghawan o pag-utod han mga puno han abaka. Minimum nga duha nga parag-uma an kinahanglan nga igempleyo para ha pagluksi ngan pagpanggi. Ha duha kaadlaw nagsusuma ini hin P2,400. Nagastos naman hin P300 para ha pagbulad.

Para ha transportasyon, gintatantiya nga nagastos an mga paraguma hin 1 kada kilo para ha paghakot ngadto tikang ha uma ngadto ha kalsada. An pagbyahe tikang baryo ngadto ha pisaran P30 kada paliyo (bungkos/gintirok nga sabot han abaka). Ha bug-os nga tulo kaadlaw, an gastos ha pagkaon nagbabalor hin P450.

Gin-iiban tikang ha kabug-usan nga kita an 25% nga plete ha agaron maytuna. Ha katapusan, lugi pa an parag-uma hin maabot P1,960.

Nalalain nga produkto nga Pilipino

Usa an Pilipinas ha pipira la nga nasud ha bug-os nga kalibutan nga nasuplay hin abaka. Kilalado ini ha ngaran nga Manila Hemp. Labot ha rehiyon han Bicol, nagpoprodyus hin abaka an Mindoro ha Luzon, Leyte, Samar, Negros Oriental, Iloilo ngan Aklan ha Visayas ngan ngatanan nga mga prubinsya han Mindanao. Kaagsuban ha mga nag-uuma nga parag-uma ngan nasyunal nga minoriya. Hadton 2016, 180,032 kaektarya nga tuna an mayda tanom nga abaka.

Nagsusuplay an Pilipinas hin 87% ha pankalibutan nga suplay han abaka. Hadton 2019, nakageksport ini hin $156 milyon (7.8 bilyon ha balyuay nga $1- 50) nga balor han mga produkto nga abaka. Ha rekord, an abereyds nga balor han produkto nga abaka nga gineeksport kada tuig $97.1 milyon diiin 12.6% hini tikang ha hibla han abaka (raw fiber).

Hadton 2020, bumagsak an kabug-usan nga produksyon han abaka hin 2.17% tikang ha 72.3 kayukot nga metriko tonelada hadton 2019 ngadto ha 70.77 kayukot nga metriko tonelada. Durot ini han mga restriksyon ha transportasyon nga gin-imponer kasumpay ha pandemya nga Covid-19 ngan mga bagyo nga nanlasurbo ha nasud ha katapusan nga parte han 2020.

Basar ha datos han Food and Agriculture Organziation han United Nations, an abereyds nga paneksport nga presyo han sabot han abaka ha bug-os nga 2016 ada na ha $1.99-$2.35/kilo (P99.32-P117.50) depende ha klase. Mas hitaas ini hin 30 ha presyo nga nahibabaligya han parag-uma an abaka ha mga komersyante.

Kun susumahon, an ganansya han pag-eksport hin 50 kilos han hibla han abaka maabot ha P4,966-P5,875, masobra 60% nga kita han parag-uma nga P3,000 la. Bisan pa solo ini nga ginsusugbong han parag-uma an produksyon, ngan waray dugang nga balor an raw fiber nga gin-eeksport ha iba nga nasud. Naabot ha 57% nga sabot han abaka an ginpoproseso para ha paghimo han mga tea bag ngan iba pa nga ispesyal nga papel. An kada tea bag nagbabalor hin P1.5-P2 kada usa.

Gin-gagamit an abaka ha paghimo hin kwarta, bado ngan iba pa. Hadton nakalabay nga tuig, naibalita liwat nga maupay ini nga materyal para ha paghimo hin face mask.