Sa tunga sang malapad kag daw wala sang katapusan nga pag-antus sang pumuluyong Pilipino sa pandemya kag mga paantus nga lockdown, nahimo pa sang rehimeng Duterte nga dispalkuhon, kurakuton kag idingot sa pumuluyo ang pila ka pulo ka bilyong piso nga pondo sang banwa.

Sobra-sobra ang pagpangakig sang pumuluyong Pilipino sa ginbuyagyag sang Commission on Audit (COA) nga mga kagarukan sa gubyerno, ilabi na sa pag-uyat sang pondo para sa pandemya nga kulang nga kulang na gani, ginpatuyangan o gindispalko pa. Patimaan nga lapnagon kag sistematiko ang korapsyon sa idalum ni Duterte, tadtad sang pula nga marka sang COA ang halos tanan nga mayor nga ahensya sang gubyerno. Sa tuyo nga takpan ang mga kagarukan nga ini, ginkugmat ni Duterte ang COA nga indi ipagwa ang ila mga nakalkal.

Sa atubang sang pila ka pulo ka libo nga napatay sa Covid-19, masobra isa ka milyon ang nagbalatian, minilyon ang nadulaan sang trabaho kag nagaantus sang sobrang kabudlayan kag kagulutmon, kriminal ang mga kagarukan nga ini kag dapat pasabton ang mga tawo sa likod sini. Ginabuyagyag sini nga paltik ang ginahambal nga nagaalagad sa banwa ang burukrasya sang reaksyunaryong estado. Ang matuod mabug-at nga palas-anon ini nga nagawasak sa abaga sang ordinaryong pumuluyo.

Ang pagdispalko kag indi husto nga pagprayoridad sa pondo sang banwa ilabi pa nga nagapalala sa ginaagyan nga krisis sang banwa kag pag-antus sang pumuluyo. Ang labaw nga kakulangan, pagdispalko kag pag-usik sa pondo nga natalana sa pag-atubang sa pandemya nagapiang sa kapasidad sang banwa nga dag-on ang pandemya. Tuman ka kulang ang ikasarang sa mass testing, contact tracing, pagpangbakuna kag pagpabaskog sang kapasidad sang mga pangpubliko nga ospital, mga yabi nga tikang agud madaog ang pandemya. Masobra isa ka tuig na pero bulag gihapon ang mga upisyal sa ikaayong lawas kon sa diin kag paano nagalapta ang balatian.

Gani permi nga ulihi ang sabat sang gubyerno sa paglapta sang bayrus kag sa katapusan paliwat-liwat nga lockdown ang sabat. Bangud sa pagsalig sa militaristang lockdown bilang solusyon sa pandemya, ginapiang ni Duterte ang ekonomya sang pungsod kag pangabuhian sang ordinaryong mga Pilipino.

Daku nga bahin sang mga kagarukan nga ini ginakinaiyahan sang pondo nga wala gingamit nga ginmandu ni Duterte nga tipunon sang Department of Budget and Management. Madamo ang nagapati nga kabahin ini sang pagkuripon sa binilyong piso nga pondo pang-eleksyon nga igabuhos sa ekonomya sa katapusan sang tuig o sa masunod nga tuig agud magpasikat, pangbakal sang boto kag suporta sa mga pulitiko kag para sa manipulasyon sang resulta sang eleksyon.

Nangil-ad na gid ang pumuluyo kon paano ginauna pa subong ni Duterte ang iya pagkapit-tuko sa poder sa atubang sang lapnagon nga pag-antus sang masang Pilipino nga bunga sang kapalpakan sa pagginubyerno kag labaw nga pagpabaya. Ang katuwang sini nga kagarukan sa pag-uyat sang pondo sang gubyerno amo ang dugang nga pasakit kag palas-anon sang pumuluyo.

Tuman ka hayag ang paltik nga postura ni Duterte nga “anti-korapsyon.” Ang pagsipa sa mga gamay nga burukrata palagwaon para tabunan ang korapsyon sang dalagku. Ang pinakadaku nga kurakot ang pinakamalapit niya nga suluguon, mga heneral kag pinakaginasaligan niya nga mga upisyal nga bisan nabuyagyag na kag wala-tuo nga ginapakamalaut ginapabay-an nga magpadayon sa ila pagdispalko kag pag-usik sa kwarta sang pumuluyo. Nagasungaw sa kagaruk ang iya nga gubyerno.

Bangud sa nagalala nga kagarukan, sobra-sobra nga pagpabaya kag pagkapyot ni Duterte sa gahum, nagadaku ang posibilidad nga magalupok ang mas malala pang krisis sa ikaayong lawas, ekonomya kag pulitika sa palaabuton nga mga semana kag bulan.

Sa pagtuhaw sang bag-o nga mas mabangis nga tipo sang Covid-19 pareho sang Delta variant kag iban pa, daku ang katalagman nga labi pang magalala ang pandemya nga lampas sa ikasarang sang sistema sa ikaayong lawas. Nagadamo nga nagadamo na ang mga nars nga nagresayn bangud sa kakapoy sa trabaho kag kakapoy sa paghulat sang ila mga benepisyo. Ginakulang na ang mga ospital sang mga pasilidad kag mamumugon nga magatawo sa mga ini, gani madamo nga maysakit ang wala na nahatagan sang bulong. Sa atubang sini, paliwat-liwat nga lockdown gihapon ang nagapanguna nga sabat sang rehimen, nga sigurado nga labi pang magapiang sa ekonomya kag palangabuhian sang masa.

Ginaubos sang rehimeng Duterte ang pasensya sang pumuluyo. Nagabukal ang dugo sang pumuluyo sa ginapakita sang mga daluk nga burukrata kapitalista kon paano nga ginauna pa nila ang ila nga gahum, mga luho, kaheta kag bulsa bisan nagahagmak na ang pumuluyo sa pag-antus. Ginapangita sang pumuluyo kon paano kag diin ibuhos ang ila nagaalawas nga kaakig sa rehimen.

Ara sa abaga sang mga progresibo kag demokratikong pwersa ang responsibilidad nga tipunon ang kaakig nga ini sang pumuluyo kag hatagan-korte ini bilang isa ka makagagahum nga armas sang pagbag-o. Dapat nila nga abuton ang minilyon nga pumuluyo nga nagapangita sang ubay kag kasanag sa dalan nga dapat agyan para ipakig-away ang ila nga interes kag kaayuhan. Dapat pangibabawan ang mga pag-istrikto sang lockdown kag pasistang paghari para himuon ang malaparan nga kampanya sang pagpukaw, pag-organisa kag pagpahulag sa masa.

Pilit nga ginapihak-pihak sang rehimeng Duterte ang pumuluyo gamit ang pagpaniplang, kabutigan, pagpamahog kag kalakasan. Dapat ini nga tumbasan sang wala sang kakapoy nga paghulag para isahon ang mga pamatan-on, mga mamumugon, mangunguma, mga imol, kababainhan, mga nars kag duktor, mga titser kag iban pang ordinaryo nga mga empleyado. Dapat bugkuson ang nagkalainlain nga sektor para ipakita sa tanan nga kahigayunan ang malapad nga kaakig sa subong nga krisis nga kahimuan ni Duterte kag iya nga mga alipures.

Dapat mangin handa sa madasig nga pagliso o nagabag-o nga sitwasyon kag dakpon ang tanan nga kahigayunan nga tipunon ang kusog sang ginatos ka libo nga pumuluyo sa kalsada kag ihilera ang pinakamalapad nga pwersa para makipagsumpong sa kurakot, palpak, traidor kag pasista nga rehimen.

Bilang iwag, dapat itudlo sang Partido nga sa isa ka bahin, ang lapnagon kag sistematikong korapsyon sa gubyernong Duterte labi nga nagpalala sa krisis, kabudlayan kag pag-antus sang pumuluyo. Sa pihak nga bahin, tanda man ini sang indi malubad-lubad kag palubha nga palubha ang krisis sang nagaharing sistema nga matapos lang paagi sa armado nga rebolusyonaryong pagbagsak sa reaksyunaryo, papet kag burukrata-kapitalista nga estado.