Imposibleng walay kalambigitan si Rodrigo Duterte sa nahitabong “engrandeng kunsabohay” aron mangawat sa gubyerno og binilyong piso sa tunga-tunga sa pandemya sa niaging tuig. Siya ang anaa sa sentro sa pagpangurakot nga primaryong gihimo pinaagi sa iyahang higalang negosyanteng Chinese ug tigtambag sa ekonomiya nga si Michael Yang, mga upisyal sa Pharmally Pharmaceutical Corporation ug mga kanhi ug kasamtangang upisyal sa Procurement Service sa Department of Budget and Management (PS-DBM).

Kini ug uban pang unod sa inisyal nga taho sa Senate Blue Ribbon Committee (BRC) nga gibutyag ni Sen. Richard Gordon niadtong Oktubre 19. Gipagawas sa Senado ang taho taliwala sa pagpanghadlok ni Duterte sa mga senador aron babagan ang pagdungog nga gisugdan niadtong Agosto 18. Wala napugngan ang imbestigasyon bisan gihulga ni Duterte ang mga senador nga prisohon sila ug gibawalan niya ang pagtambong sa mga myembro sa iyahang gabinete sa mga pagdungog.

Gitugutan ni Duterte ang iyahang mga higala nga hutdon ang pondo sa gubyerno, matud sa senador. Kabahin sa mga nabutyag nga mga anomalya sa BRC ang mosunod:

1) Maanomalyang gitugyan sa Department of Health (DOH) ang ₱47.7 bilyong pondo niini ngadto sa PS-DBM niadtong Abril 2020 nga walay ensaktong dokumentasyon. Gidumalahan kanhi ni Christopher Lao ang PS-DBM, alipures sa upisina ug makinarya sa pagpangampanya ni Duterte niadtong 2016.

2) Gikan sa pondo sa DOH, gitugyan ni Lao sa Pharmally ang dili moubos sa walo ka kontrata nga adunay tinibuok nga kantidad nga ₱11.486 bilyon bisan wala kiniy igong kapital.

3) Kapin doble ang presyo sa mga personal protective equipment ang gipalit sa PS-DBM gikan sa Pharmally nga nagkantidad og ₱1,910 matag set bisan adunay gabaligya niini og ₱945 matag set niadtong panahuna.

4) Halos doble ang presyo sa mga test kit nga gipalit sa PS-DBM gikan sa Pharmally nga adunay presyong ₱1,720 matag usa bisan ginabaligya kini og ₱925/buuk sa ubang kumpanya.

5) Peke ang adres nga gibutang sa tulo ka upisyal sa kumpanya sa ilahang upisina, apil ang ilahang gipuy-an ug tungod niini dili sila matultulan sa unang mga semana sa pagdungog.

6) Ang tag-iya sa Pharmally nga si Huang Tzu Yen, ug ang financier niya nga si Michael Yang nag-atubang sa kasong estafa sa Taiwan. Nigawas sa pagdungog nga “gipahulam” ni Yang ang Pharmally og minilyong piso nga kapital aron ipangbayad sa mga suplayer niini nga nakabase sa China. Sukwahi kini sa unang pamahayag ni Yang nga wala siyay kalabutan sa Pharmally, gawas sa pagpaila-ila sa mga upisyal niini sa mga kumpanyang suplayer sa China.

7) Gipalusot sa Pharmally ang expired nga mga face shield pinaagi sa pag-usab sa mga expiration date sa mga kahon niini.

8) Gipagawas sa PS-DBM nga adunay mga deliberi sa mga himan-medikal bisan dili kini tinuod.

9) Gigamit sa Pharmally ang mga eroplano sa AFP aron mokuha og suplay sa China.

10) Wala nagbayad og buhis ang Pharmally sa Pilipinas bisan naghakop kini og binilyong piso gikan sa mga kontrata sa gubyerno.

Kalabot niini, girekomenda sa BRC ang pagpasaka og mga kasong kriminal, lakip ang perjury o pagpamakak, batok kang Yang. Kasuhan usab ang kanhing officer-in-charge sa PS-DBM nga si Lao, ug ang kasamtangang direktor niini nga si Warren Liong sa mga kasong korapsyon ug pagpanglansi sa pondo sa katawhan. Pasakahan pud og kasong palsipikasyon sa dokumentong pangpubliko ang mga upisyal sa PS-DBM nga mipirma sa mga papeles sa pekeng deliberi.

Pagaatubangon usab sa mga direktor ug upisyal sa Pharmally ang kasong kriminal nga pagpamakak, paghatag og sayop nga impormasyon, estafa ug mga paglapas sa Bayanihan To Heal As One Act.

Nagpabiling anaa sa kustodiya sa Senado si Linconn Ong, usa sa mga upisyal sa kumpanya, tungod sa iyahang pagbalibad nga ibutyag kung pila ang “gipahulam” ni Yang sa Pharmally.

Sa mga taho, nagtago na si Yang ug ang mga taas nga upisyal sa Pharmally ayha pa gipagula sa Senado ang mga rekomendasyon niini. Daku ang posibilidad nga wala na sila sa nasud, matud sa sergeant-at-arms sa Senado.

Niadtong Oktubre 19, nagprotesta ang mga progresibong organisasyon atubangan sa Senado aron singlon ang rehimeng Duterte sa pagpangurakot sa pondo nga alang sa pandemya. Ayha niini, nagpagawas og pamahayag ang kapin 300 ka mga doktor aron kundenahon ang mga upisyal sa rehimen nga “walay alamag, walay kaulaw, ug hakog.”