Koresponsal. Doble ang kalisud nga giatubang sa mga migranteng mamumuo pagsugod sa pandemyang Covid-19. Usa kanila ang migranteng si Julie, usa ka magtutudlo gikan sa Mindanao nga pipila ka tuig nang nagtrabaho sa usa ka nasud sa Asya. Kumpara sa ubang nasud, gamay lang ang komunidad sa mga Pilipino didto.

Nanimpalad si Julie layo sa iyang pamilya ug sa kaugalingong nasud para sa mas taas nga sweldo. Susama sa sweldo sa usa ka prinsipal sa Pilipinas ang paunang sweldo nga nadawat niya sa nasud nga iyang ginatrabahoan. Taas ang demand alang sa mga Pilipinong magtutudlo didto tungod sa kahanas sa pinulungang Ingles.


Sarado nga mga klasrum, abli nga mga mata

Sukad gipasara ang mga eskwelahan sugod niadtong Marso hangtud Abril 2020, nahigmata si Julie sa bulnerableng kahimtang sa daghang migrante sama niya. Nakakita siya og temporaryo nga trabaho ug nakadawat og mga materyal ug medikal nga benepisyo. Apan dili niya malikayang tagdon ang ubang mga magtutudlo nga napailalum sa iskemang “no work, no pay” (walay trabaho, walay sweldo) nga nawad-an og trabaho sukad gipasara ang mga eskwelahan ug wala nakakita og laing trabaho.

“Mas ubos ang sweldo sa mga sama nila. Napailalum sila sa 10-ka-bulan nga kontrata mao nang wala silay sweldo sukad nag-lockdown,” subo niyang gisaysay.

“Muuli na unta ko niadtong Mayo 2020 para magbakasyon pero ang ingon sa ako, ayaw usa kay lisud pa mubalik kung naa pay lockdown,” saysay niya. Daghang mga magtutudlo nga niuli sa Pilipinas ayha ang lockdown ang wala na makabalik sa trabaho. Wala silay mga trabaho karon, dugang niya.

Nawad-an og panginabuhian ang mga magtutudlo sa nasud pero walay bisan usa kanila o sa mga mamumuong Pilipino nga nagpuyo o duul sa iyang gipuy-an ang nakadawat og bisan unsang ayudang pinansyal o materyal gikan sa gubyerno sa Pilipinas.

Sa pagdugay sa lockdown, nabati ni Julie ang pagkahimulag ug pagkamingaw ilabina kun makita niya ang mga saradong eskwelahan. Nabalaka siyang makwarantina nga siya ra usa, mahutdan og kwarta ug rekurso ug dili na makauli. Para pagaanon ang iyang gibati, nakig-istorya na lang siya sa kauban niyang mga migranteng Pilipino.

Kini nga panahon ang naghigmata kaniya sa mga katilingbanong problema, nga sa wala pa ang panglawas ug sosyo-ekonomikanhong krisis, nga daw nag-alirong lang sa iyang inadlaw-aldaw nga kinabuhi isip migranteng mamumuo. Nagkalalum ang iyang pagsabot sa mga hinungdan kung nganong milyun-milyon ka mga Pilipino ang natukmod nga mag-abrod.

Nakatabang sa iyang pagsabot ang pagbasa og mga pulitikanhong balasahon nga gimantala sa mga progresibo ug rebolusyonaryong Pilipino. Nakit-an niya ug gisundan ang mga website sa rebolusyong Pilipino, lakip na ang mantalaang Ang Bayan, ug mga akawnt sa mga rebolusyonaryong organisasyon sa social media. Labaw sa pagsabot sa mga panghitabo sa pulitika, nakatabang kini aron mas masabtan niya ang iyang igsuon nga mipili sa dalan nga lahi kaniya.

Luyo sa kasayuran sa iyang mga kaubang migrante, adunay igsuon si Julie nga usa ka Pulang manggugubat—si Ka Elmo, myembro sa Bagong Hukbong Bayan sa Mindanao.

Ang makanunayong pagkontak sa iya ni Ka Elmo ang nahimong dalan para “maorganisa ug makonsolida” siya bisan anaa siya sa layo. Si Ka Elmo ang naghatag og mga balasahon mahitungod sa nasudnon-demokratikong rebolusyon ug mga sinulat nga Marxista-Leninista nga nagpataas sa iyang pang-ideolohiya ug pulitikanhong kaamguhan.

Tin-aw nga kalahian

Sa pagbinayloay nila og mensahe gamit ang selpon, nahisgutan nila ang palpak nga tubag ni Rodrigo Duterte panahon sa krisis sa panglawas tungod sa Covid-19, ilabina sa sistema sa edukasyon sa Pilipinas. Duul kanila ang hisgutanan tungod kay nahimo usab nga magtutudlo si Ka Elmo sulod sa usa ka tuig ayha siya misampa sa BHB. Magtutudlo usab ang ilang inahan sa pangpublikong eskwelahan.

Layo man si Julie sa Pilipinas, nabati niya ang kalisud sa mga magtutudlo ug estudyante.

“Daw gibiyaan na lang sa gubyerno ang mga magtutudlo ug estudyante,” saway ni Julie dihang iyang masayran nga nagakuot na sa kaugalingong bulsa ang ilang inahan para sa modyul ug koneksyon sa internet tungod kay wala o kulang ang subisdyo o alawans alang niini.

Kanunay mahisgutan sa managsuon ang tin-aw nga kalahian sa tubag sa pandemya ni Duterte kumpara sa mga lider sa ubang nasud. Dili malikayan ni Julie ikumpara ang mas paspas nga tubag sa pandemya ug mas lambo nga sistemang panglawas sa nasud nga iyang ginatrabahoan.

Dili layo ang kahimtang sa mga Pilipino sa katawhan sa nasud nga nag-ampon kang Julie, pero layo nga mas maayo ang pagsulbad didto sa pandemya. Lagot kaayo si Julie sa tubag sa gubyernong Duterte, ilabina sa pagpabiling sarado sa mga eskwelahan, dili susama sa iyang gitrabahoan.

“Ginapugos man gyud ni Duterte nga magpahaum nalang ang mga Pilipino sa ‘bag-ong normal’ pero ang tinuod, ang iyang bag-ong normal, pagnormalisa lang sa mga kapakyasan ug inutil nga mga palisiya sa rehimen, korapsyon ug sayop nga pagprayoritisa sa badyet sa gubyerno,” matud ni Julie sa usa ka istoryahanay nila ni Elmo. Gisaway usab niya ang ayuda sa gubyerno nga matud niya puno sa korapsyon ang proseso.

“Kinahanglang tagaan og nag-unang konsiderasyon ang mga mag-uuma ug Lumad, kay sila ang pinakabulnerable nga sektor, sa pagplano sa blended learning,” matud niya. Wala gikonsidera sa gubyernong Duterte ang gatusan ka mga estudyante nga walay akses sa internet ug kuryente ilabina ang mga magtutudlo ug estudyante sa prubinsya ug lagyong mga lugar. “Daghan kanila, magbaktas pa og pila ka oras para makakuha og mga modyul,” saysay sa iya ni Ka Elmo.

Suko kaayo si Julie sa grabeng pagpangatake sa pasistang rehimen sa mga eskwelahang Lumad ug sentro sa mga bakwit. Wala na siya nahibulong kung nganong daghan sa mga mag-uuma ug Lumad ang misalmot sa armadong rebolusyon isip pamaagi aron undangon ang nasinating pagpangdaugdaug.

“Kung molurang na ang Covid-19 ug kaya nang mouli sa Pilipinas, mobisita gyud ko nimo sa kabanikanhan,” saad niya kang Ka Elmo. Samtang naghulat, nagsaad siyang padayunon ang pagtuon ug paghibalo mahitungod sa malungtarong gubat sa katawhang Pilipino, ug “kung mahimo” magtukod sya og grupo sa nasud kung asa siya karon para “suportahan ang pakigbisog sa atong nasud.”