Nagduag-kahel ang Mapagba River kag higad dagat sa Barangay Maputi, Banaybanay, Davao Oriental sang Enero 14 pagkatapos nga mag-ilig ang mga kemikal kag higko halin sa nag-awas nga tilipunan sang higko sa mina. Sa suba kag dagat nagahalin ang pangabuhian sang tagabaryo, kag antes matabo ang amo nga insidente, sa suba pa nagapinaligo kag nagalaba ang mga residente. Sa mga interbyu sa midya, nagpabutyag sila sang pagkabalaka nga magbalatian, kag pagkasamad sang palibot kag pag-untat sang ila pagpangisda.

Pila ka kilometro sa ilaya sang suba amo ang Riverbend Consolidated Mining Corporation nga responsable sa insidente. Sakup sang kumpanyang Chinese nga ini ang 6,363 ektaryang open-pit nga pagmina sang nickel. Nahatagan ini sang kontrata nga mag-opereyt sang 2016 sa Barangay Maputi kag lima pa nga kaiping nga barangay.

Antes sini, ginpagwa sa publiko ang isa ka report angot sa pagkahilo man sang mga suba sa Mt. Bulanjao sa Palawan dulot sang pag-awas sang makahililo nga mga kemikal halin sa minahan sang Rio Tuba. Ang Rio Tuba ginapanag-iyahan subong sang Nickel Asia, nga nagapadalagan sang mga minahan sang nickel sa Taganito sa Surigao del Norte. Ginhiluan sang mga operasyon ang mga suba kag dagat sa pareho nga lugar.

Daku nga kahuy-anan sa mga upisyal sang rehimeng Duterte ang hayagan nga pagsamad sa kapalibutan labi pa nga ginbawi nila ang pagdumili sa pagmina nga open-pit sang Disyembre 23, 2021 sa pihak sang pagpamatuk sang mga grupo nga makikapalibutan. Bangud diri, pat-ud nga ginakakulbaan nga magasikad liwat ang pagpanghalit sang amo nga pamaagi sang pagmina nga ginpauntat sang 2017.

Kutkot diri, hakot didto

Pagkatapos mangin layi ang Mining Act of 1995, labi nga nanghalit sa pungsod ang mga pagmina nga open-pit. Sa operasyon nga ini, ang daan nga kabukiran nga may madamol nga kagulangan nga manggaranon sa kabuhi nangin inektarya nga kutkot. Kasugpon man sini ang malaparan nga pagpalayas sa mga komunidad sang mangunguma kag tumandok. Nagbilin man ang mga kumpanya nga mina sang mga dam nga tilipunan sang hilo nga kemikal nga gingamit sa pang-umpisa nga paglimpyo sa mineral antes iluwas sa iban nga pungsod.

Suno sa report sang reaksyunaryong gubyerno, sang Disyembre 2020 pa lang may ara na masobra 729,000 ektarya nga sakop sang nagkalainlain nga tipo sang kontrata sa pagmina. Pinakamalapad ang pagaminahon sa Caraga nga nagalab-ot sang masobra 140,000 ektarya. Wala pa nalakip diri ang minilyon nga ektarya nga pagasakupon sang mga ginaproseso nga aplikasyon sang higante nga mga kumpanya.

Ang insidente sa Banaybanay ang pinakaulihi sa kasaysayan sang grabe nga mga aksidente dulot sang pagmina nga open-pit. Lakip diri ang aksidente sa Itogon, Benguet sang Agosto 2012 sang mag-awas sa mga suba ang 20 milyong metriko tonelada nga higko halin sa dam sang Philex Mining.

Sang Oktubre 2005, nag-awas ang mga hilo nga kemikal kag heavy metal halin sa tilipunan sang higko sang kumpanyang Australian nga Lafayette Mining Limited sa mga suba kag dagat sang Rapu-Rapu sa Albay. Nagresulta ini sa pagkapatay sang mga isda kag pananom, kag pagkadula sang pangabuhian sang mga residente sa pila ka barangay sa Albay kag Sorsogon.

Isa sa pinakagrabe nga aksidente ang natabo sang Marso 1996 sa Boac kag Mogpog sa Marinduque. Nag-ilig sa suba kag baybayon ang masobra 1.6 milyong metriko kubiko nga higko sang Marcopper Mines. Ginpatay sini ang Boac River, mga pananom kag ginasagod nga hayop sang mga residente. Pila ka residente ang napatay, kag linibo nga iban pa halin sa 20 barangay ang napilitan nga magbakwit. Nadiskubrehan man nga antes sini 16 ka tuig na ang nagligad sang maghaboy sang makahililo nga higko sa dagat ang Marcopper, nga naglab-ot sa 200 milyong tonelada.

Peke ang “responsable nga pagmimina”

Kinaandan ang mga insidente sang pagkahilo sang tubig sa mga operasyon nga open-pit. Ini bangud interesado lamang ang dumuluong nga mga kumpanya nga itodo ang makuha nga ganansya.

Paltik ang mga panawagan sini para sa “responsable nga pagmina.” Ginaduso lamang ini sang mga imperyalista para hatagan sang pribilehiyo ang dumuluong nga mga kapitalista kumparar sa lokal nga mga mamuhunan.

Sa sulod sang madamo nga dekada nauntod ang ekonomya sang Pilipinas bangud halos 100% sang manggad mineral sang pungsod ginaeksport agud iproseso sa luwas sang pungsod.

Nagapanguna sa mga ini ang kapitalista nga mga pungsod nga China, Japan, Canada kag Australia. Ang manggaranon nga resorsa nga mineral sang pungsod ginabakal sa barato nga balor sang dumuluong nga mga kumpanya nga nagatuga sang salsalon kag iban pang negosyo nga amo man ang ginaganansyahan pagkatapos liwat nga ibaligya sa Pilipinas.

Sa sini, ang pinakabasehan nga kalainan sang pagmina sa pungsod bangud kontrolado kag nagaserbi ini sa interes sang mga daku nga dumuluong nga kapitalista, kag indi sa lokal nga produksyon pang-industriya.