Ang “pagdamo sang trabaho” sang nagligad nga tuig ang isa sa mga misteryo nga ginapalapnag sang mga upisyal sa ekonomya ni Rodrigo Duterte. Gusto sini nga tabunan ang halit nga gindulot sang mga lockdown, kawad-on sang pangpasikad nga ayuda kag palpak nga sabat sang rehimen sa pandemya nga Covid-19.

Ginapabugal sang rehimeng Duterte nga 1.5 milyon nga trabaho ang “nadugang” sa sektor sang agrikultura sang 2021. Ini sa pihak sang 1.7% pagsadsad sang produksyon pang-agrikultura sang 2021, nga mas malala pa sa 1.2% pagbagsak sang 2020. Sa kamatuoran, pinakamanubo ini sa nagtaliwan nga duha ka dekada.

Suno sa pagpanalawsaw sang Ibon Foundation, sa panahon nga 2019-2021, nagkitid sang 0.5% ang produksyon sa agrikultura. Pero sa pareho nga panahon, nagtaas ang tantos sang empleyo sa sektor sang 15.1%. Kon patihan ang datos nga ini, buot hambalon naggamay sang 13.5% ang abereyds nga output sang kada mangunguma kag mamumugon sa uma sa panahon nga ini.

Sa 2021 lang, tanan nga subsektor sang agrikultura luwas sa mga pananom naglista sang pagbagsak. Pinakadaku ang ginbagsak sang produksyon sang karne (17% sa 2021 kumparar sa 7.4% sang 2020). Wala man nakabawi ang produksyon sang manok kag itlog, subong man ang pangisda.

Suno sa mga organisasyon sang mangunguma, nagkitid ang sektor dulot sang mga restriksyon nga ginpapanaog sa ngalan sang pandemya, pagnubo sang demand dulot sang pagbagsak sang kita kag sweldo, kag wala untat nga importasyon sang mga pagkaon nga labi pa nga nagbutong panubo sa presyo sang pagbakal sang mga produktong agrikultural. Sang Septyembre 2021 halos isa ka milyon nga trabaho ang nadula sa sektor. Makatilingala indi lang nabawi ang nadula nga mga trabaho, kundi nadugangan pa sa ulihi nga kwarto, bisan nagbunal ang bagyong Odette sang Disyembre 2021. Ginatantya nga ₱11.7 bilyon ang balor sang halit sang bagyo sa agrikultura.

Indi mapatihan ang pagtaas sang porsyento sang empleyo sa sektor sang baligyaanay nga pakyawan kag reteyl. Suno sa datos sang estado, nadugangan sang 1.4 milyon ang mga nagatrabaho sa sektor pero 4.3% lang ang gintaas sang output sini. Buot hambalon, mas manubo ang abereyds nga output kag ginabaton nga sweldo sang kada mamumugon.

Sa sektor sang pagmanupaktura, ang ginasiling nga 3.4 milyon nga trabaho mas manubo pa gihapon sang 266,000 sa kadamuon sang may trabaho diri antes magpandemya. Mas manubo man ang numero sang mga nagatrabaho sa sektor sang transportasyon kag pagbodega, akomodasyon kag serbisyo nga pagkaon (mga restawran kag iban pa) kumparar sa kadamuon sini sang 2019.

“Mas mataas gihapon sang 3.2 milyon ang numero sang mga wala sang trabaho sang Nobyembre 2021 kumparar sang Enero 2020 antes mangdalasa ang pandemya,” suno sa Ibon. Dugang diri, impormal kag manubo ang sweldo kag kita ang tipo sang mga trabaho nga ginatuga sa nagligad nga duha ka tuig.

Ginpagwa ang datos sa empleyo antes pagwaon ang estadistika angot sa lokal nga produksyon (gross domestic product o GDP) sang Pilipinas nga ginahambal nagdaku sang 5.6% sang 2021. Daw nagdaku ini bangud naghalin ini sa -9.6% nga pagbagsak sang GDP sang 2020. Kon usisaon, malayo gihapon ini sa ginasiling nga abereyds nga porsyento nga 6.4% pagdaku sa nagligad nga 10 tuig antes ang pandemya.

“Mas gamay gihapon sang 4.5% ang ekonomya sa 2021 kumparar sa 2019,” suno sa Ibon. Direkta nga resulta ini sang pag-istrikto nga lockdown nga wala sang katuwang nga ayuda pangpinansya nga tani nagpataas sa ikasarang sang mga pamilya nga makabakal sang kinahanglanon kag magtuwang sa krisis, suno sa grupo. Wala man sang subsidyo nga tani nakabulig sa pagpalutaw sa mga gamay tubtob medyum-kadaku nga negosyo.

Mangin temporaryo lamang ang madasig nga pagdaku sa katapusan sang 2021, suno pa sa institusyon. “Mahimo nga madula sa una nga kwarto sang 2022.”