Kadaut nga dala sa mga open-pit nga pagmina

,
Kini nga artikulo adunay hubad sa PilipinoEnglishHiligaynon

Daw kolor orange ang Mapagba River ug baybay dagat sa Barangay Maputi, Banaybanay, Davao Oriental niadtong Enero 14 human midagayday ang mga kemikal ug hugaw gikan sa mibuhagay nga han-ukanan sa lawog sa mina. Sa suba ug dagat naggikan ang panginabuhian sa lumulupyo, ug ayha nahitabo ang maong insidente, sa sapa pa gapangaligo ug gapanglaba ang mga residente. Sa mga interbyu sa midya, nagpadayag sila og kabalaka nga magkasakit, ug sa pagkagun-ob sa kinaiyahan ug paghunong sa ilang pagpanagat.

Pipila ka kilometro sa ilaya sa suba mao ang Riverbend Consolidated Mining Corporation nga responsable sa insidente. Langkub sa maong kumpanyang Chinese ang 6,363 ektaryang open-pit nga pagmina sa nickel. Nahatagan kini og kontratang mag-opereyt niadtong 2016 sa Barangay Maputi ug lima pang kasikbit nga barangay.

Ayha niini, gibutyag sa publiko ang usa ka taho kalabot sa pagkahilo usab sa mga suba sa Mt. Bulanjao sa Palawan tungod sa pagbuhagay sa makahilo nga mga kemikal gikan sa minahan sa Rio Tuba. Ang Rio Tuba gipanag-iyahan karon sa Nickel Asia, nga nagpadagan sa mga minahan sa nickel sa Taganito sa Surigao del Norte. Gihiloan sa mga operasyon ang mga suba ug dagat sa parehong lugar.

Usa ka dakung kaulaw alang sa mga upisyal sa rehimeng Duterte ang kaylap nga pagguba sa kinaiyahan ilabina nga gibawi nila ang pagdili sa open-pit nga pagmina niadtong Disyembre 23, 2021 luyo sa pagbabag sa mga grupong makikinaiyahan. Tungod niini, sigurado nga gikabalak-ang subling mahitabo ang kadaut sa maong pamaagi sa pagmina nga gipahunong niadtong 2017.

Kalot dinhi, hakot didto

Human nabalaod ang Mining Act of 1995, labaw nga mihagsa sa nasud ang mga open-pit nga pagmina. Niini nga operasyon, ang kanhing kabukiran nga adunay baga nga kalasangan nga abunda sa kinabuhi nahimong ekta-ektaryang lungag. Kasumpay usab niini ang malukpanong pagpalayas sa mga komunidad sa mag-uuma ug lumad. Nagbilin usab ang mga kumpanyang mina og mga dam nga han-oukanan sa makahilong kemikal nga gigamit sa pasiunang paglimpyo sa mineral ayha i-eksport sa ubang nasud.

Matud sa taho sa reaksyunaryong gubyerno, niadtong Disyembre 2020 pa lang aduna nay kapin 729,000 ka ektarya nga langkub sa lain-laing tipo sa kontrata sa mina. Pinakalapad ang pagaminahon sa Caraga nga mikabat og kapin 140,000 ka ektarya. Wala pay labot dinhi ang minilyong ektarya nga pagalangkubon sa mga ginaprosesong aplikasyon sa higanteng mga kumpanya.

Ang insidente sa Banaybanay ang pinakaulahi sa kasaysayan sa grabeng katalagman nga gibunga sa open-pit nga pagmina. Lakip dinhi ang katalagman sa Itogon, Benguet niadtong Agosto 2012 kung asa miawas sa mga suba ang 20 ka milyong metriko toneladang lawog gikan sa dam sa Philex Mining.

Niadtong Oktubre 2005, mitulo ang mga makahilong kemikal ug heavy metal gikan sa han-ukanan sa lawog sa kumpanyang Australian nga Lafayette Mining Limited sa mga suba ug dagat sa Rapu-Rapu, Albay. Nagresulta kini sa pagkamatay sa mga isda ug pananum, ug pagkawala sa panginabuhian sa mga residente sa pipila ka barangay sa Albay ug Sorsogon.

Usa sa pinakagrabeng katalagman ang nahitabo niadtong Marso 1996 sa Boac ug Mogpog sa Marinduque. Mibuhagay sa suba ug baybay ang kapin 1.6 milyong metriko kubiko nga lawog sa Marcopper Mines. Gipatay niini ang Boac River, mga pananum ug gialimahang hayop sa mga residente. Pipila ka residente ang namatay, ug liboan pa gikan sa 20 ka barangay ang napugos nga mobakwit. Nasuta usab nga ayha niini, 16 ka tuig na nga nagalabay og makahilong lawog sa dagat ang Marcopper, nga mikabat sa 200 ka milyong tonelada.

Peke ang “responsableng pagmina”

Kasagaran ang mga insidente sa pagkahilo sa tubig sa mga operasyong open-pit. Kini tungod kay interesado lamang ang langyawng mga kumpanya nga hutdon ang makuhang ganansya.

Mini ang mga panawagan niini alang sa “responsableng pagmina.” Ginaduso lamang kini sa mga imperyalista aron hatagag pribilehiyo ang langyawng mga kapitalista kumpara sa lokal nga mga negosyante.
Sulod sa daghang dekada naihid ang ekonomiya sa Pilipinas tungod kay halos 100% sa bahanding mineral sa nasud ang ginaeksport aron iproseso sa laing nasud. Nag-una niini ang kapitalistang mga nasud sama sa China, Japan, Canada ug Australia. Ang abunda nga rekursong mineral sa nasud ginapalit sa ubos nga kantidad sa langyawng mga kumpanyang nagamugna og puthaw ug uban pang igbabaligya nga maoy gikuhaan og ganansya human subling ibaligya sa Pilipinas.

Sa ingon, ang pinakabasihan sa kadunot sa pagmina sa nasud tungod kay kontrolado ug nagsilbi kini sa interes sa dagkung langyawng kapitalista ug dili sa lokal nga produksyong pang-industriya.

Kadaut nga dala sa mga open-pit nga pagmina