Hugot nga gisubaybayan ni Kaubang Delio ang eleksyong 2022 ug ang kandidatura sa anak sa diktador nga si Ferdinand Marcos Jr. Gikalipay niya ang pagbwelo sa oposisyon nga dili basta-basta gapapildi sa higateng makinarya sa dis-impormasyon sa pamilya sa diktador aron tuison ang kasaysayan ug hingpit nga makahibalik sa Malacañang.

Kapin 70 anyos na si Ka Delio. Adunay asawa ug anak, ug naa na poy apo. Usa siya sa makunsiderang beterano sa Bagong Hukbong Bayan (BHB) nga nabuhi ug nakasugakod sa diktaduryang Marcos ug sa misunod nga reaksyunaryong mga rehimen.

Daghan na sa iyang mga kadungan ang namartir o kaha nagretiro. Apan retirado man o dili, nagpabiling aktibo ang diwang masukulon sa mga susama ni Ka Delio nga nakigbisog pa gihapon hangtud karon alang sa gipangandoy sa katawhang Pilipino nga usa ka gawasnon, demokratiko ug progresibong katilingban.

Subay sa iyang kasinatian, dili tul-id ang dalan sa armadong demokratikong rebolusyon.

Dekada 1960, myembro na siya sa kalihukang kabatan-onan alang sa reporma sa usa ka grupong sosyal demokrata nga impluwensyado sa kleriko pasista. Dihang miulbo ang First Quarter Storm niadtong 1970, nangita siya og makonektahan sa nasudnon-demokratikong kalihukan.

Una siyang misalmot sa Samahan ng Demokratikong Kabataan ug sa kadugayan, sa Kabataang Makabayan dihang gisuspendi ni Marcos ang writ of habeas corpus niadtong 1971.

Labaw siyang nakumbinsing mosalmot sa rebolusyonaryong kalihukan dihang mabasa ang libro ni Prof. Jose Maria Sison nga Struggle for National Democracy. Gihatag kaniya ang maong libro sa kanhing klasmeyt gikan sa usa ka unibersidad sa Maynila.

Nagaplano pa lamang siya ug ang iyang mga kaubang aktibista nga maglunsad og katilingbanong pagtuki alang sa pagaablihang sonang gerilya sa usa ka lugar sa Visayas dihang gideklara ang balaod militar. Bisan wala silay kasinatiang militar sama sa mga kadreng “Tarlac-trained” o “Isabela-trained,” napwersa silang moadto sa kabanikanhan ug sugdan ang armadong pakigbisog. Ang giya lang nila mao ang panugon ni Tagapangulong Mao: Kita susama sa mga binhi, asamang lugar ilabog, moturok, mougat ug molipang.

Gitahasan sa Partido si Ka Delio nga mag-abli og sonang gerilya niadtong ulahing bahin sa Oktubre 1972, pipila ka semana human gipahamtang ang balaod militar. Sa kahadlok sa katawhan sa balaod militar, halos gitahan nila ang ilang mga armas pangdepesa batok sa mga kawatan ug bandido. Ingonman, dili tanan nahadlok sa taktikang saywar sa diktaduryang Marcos. Adunay pipila ka maisugon nga wala misurender og armas. Gihatag nila kini nilang Ka Delio isip tampo sa gisugdang armadong rebolusyon.

Duha ka paltik nga rebolber ang pasiunang armas sa hukbong bayan sa maong lugar sa Visayas. Sa wala madugay, nadugangan kini og usa ka pistolang kalibre .45 ug upat ka granada. Gikan sa walay kasinatian, ang nailang mga “sundalong walay sapatos” nagkat-ong maglunsad og gyera gikan mismo sa ilang praktika.

Nagpalapad silang Ka Delio gikan sa usa ka baryo nga ilang naabtan. Apan nasimhutan gilayon sa kaaway ang ilang presensya ug naglunsad og unang operasyong militar nga “nip-in-the-bud” (pupuon samtang pyuus pa) batok sa usa ka gamay ug huyang kaayong yunit sa BHB. Usa ka gabii sa Marso 1973, giatake sa mga sundalo sa Philippine Constabulary ang usa ka payag nga ginatulugan sa mga manggugubat. Gireyd usab nila ang balay ni Ka Ponso, usa ka mag-uuma nga nag-partaym sa kalihukan.

Napakyas sila nga puuhon bisan ang maong gamay nga yunit sa BHB. Sa desperasyon, gidagit sa kaaway ang 4-anyos nga lalaking anak ni Ka Ponso aron pasurenderon siya. Usa ka tuig nga gihimong hostage sa militar ang bata.

Sa pinakabatakan, wala kaayoy dakung kalainan sa pag-atubang sa militar kanhi ug karon, matud pa ni Ka Delio. Sa estratehikong pagtan-aw, sila usa ka tigreng papel. Apan sa taktikal nga pagtan-aw, mokaon jud sila og tawo. Mga sundalo sila sa mga nagharing hut-ong nga ginabayran aron mopatay sa mga hut-ong dinaugdaug ug pinahimuslan nga determinadong magbangon ug mosukol alang sa ilang kagawasan ug kaayuhan.

Unsa ang sikreto sa taas nga kinabuhi ni Ka Delio? Walay lain kundili ang masa ug masa lamang. Kung matngon ug organisado ang masa daw gapangita ang kaaway og dagum sa kumpay unsaman sila kadaghan. Nagpabiling aktibo ug luwas sa pagpamig-ot sa kaaway si Ka Delio tungod sa pagtinabangay sa masa ug sa mga kauban.