Walay takdang oras sa pamuo, hago ang mga kalawasan ug walay pahulay sa trabahong mokabat sa 24-oras. Ingon niini gihulagway sa mga mamumuo sa dagkung barko sa General Santos City nga kabahin sa operasyong purse seiner o onay.

Ang onay mao ang operasyon sa komersyal nga pagpanagat nga nagagamit og dagkung pukot sa pagsarap sa mga isda ug nagalawig sa lagyong kadagatan og kapin tunga sa tuig.

Pinakadakung prodyuser sa tuna ang mga onay. Niadtong 2020, mikabat sa 152,867 metriko tonelada (MT) ang nakuha niini o 60% sa kinatibuk-ang 254,779.32 MT tuna nga midunggo sa syudad. Ang 44.5% sa kinatibuk-ang kuha sa onay naggikan sa Moro Gulf, Sarangani Bay ug Sulu Sea samtang ang 55.5% naggikan sa lawud, partikular sa Western ug South Pacific, ug mga kadagatan sa Indonesia ug Papua New Guinea. Mga tunang gulyasan (skipjack o bulis) ug tambakol (yellowfin) ang nag-unang gakasarap sa mga onay. Ang bulto niini ang ginaproseso sa mga tuna cannery sa General Santos City.

Sa milabayng mga tuig, nahimong kaylap na ang paggamit sa mga payaw (gamit nga ginapalutaw ug nakadisenyo pang-agni sa mga isda) aron mapadaghan ang makuha sa mga onay. Nahimong rason kini sa pagkahurot sa mga gagmayng isda ug hapit nang mahurot nga mga hayop sa dagat nga sagad makuha og apil. Sagad usab nga gakalambigit ang dagkung mga onay sa iligal ug wala gireport nga pagngisda.

Ginagmay ug medyo daku ang kadaghanan sa mga onay sa General Santos. Aduna kini 1,690 nga mga sakyanang pangdagat ug naga-empleyo og 15,500 ka mamumuo. Aduna usay naga-oopereyt nga 16 ka dagku ug 18 ka “superseiners” (higanteng onay) nga gipanag-iyahan sa mga lokal ug langyawng kumpanya. Nagalangkub kini sa 230 ka mga sakyanang pangdagat ug naga-empleyo sa kapin 2,000 ka mamumuo.

Ginadumalahan sa RD Fishing Group ang pinakadakung operasyon sa onay sa syudad. Gipanag-iyahan kini sa pamilyang Rivera, nga tag-iya usab sa RD Pawnshop ug kapin 40 lain pang negosyo. Sila usab ang usa sa mga nagahari sa pulitika sa General Santos, diin nagsilbing meyor si Ronnel Rivera sa milabayng siyam ka tuig. (Gipulihan siya niining 2022 sa iyang kaalyadong si Lor Pacquiao, bayaw ni Manny Pacquiao.)


Pagpangdaugdaug
ug pagpahimulos

Gibanabanang anaa sa 30% lamang sa kinatibuk-ang 17,500 ka mamumuo sa mga onay ang residente sa syudad. Ang mayorya naggikan pa sa lain-laing mga baybayong prubinsya sa Mindanao ug mga isla sa Visayas.

Sagad mokabat og 6-7 ka bulan ang pagpanagat sa lawud sa mga mamumuo sa onay. Ginatugutan lamang nga modungo ang mga mangingisda human sa unum ka bulan aron kwentahon sa mga oras sa trabaho ug kuhaon ang ilang sweldo. Nagpasabot kini sa dugay nga pagkalayo sa pamilya ug pagkabulnerable sa pag-usab-usab ug dautang panahon ug mga nakaatang nga peligro sa kadagatan.

Sa mga panahong nagalawig ug walay suhol ang mga marino, napugos ang ilang mga pamilya nga mangutang sa tag-iya sa mga onay. Dili moubos sa 10% interes ang sagad nga ginapatong dinhi nga awtomatikong ginakibhang sa suhulan sa mga mananagat. Adunay pipila ka kaso nga ang nabiyaang pamilya sa mamumuo ginahimong ulipon sa tag-iya sa onay.

Nakasandig sa gidaghanon sa isdang makuha ang kita sa usa ka onay. Arbitraryo ang pamaagi sa pagtatakda niini, gikan sa pagtimbang ug pagkwenta sa kantidad. Ginakibhang sa abot ang pangbayad sa puhunang giutang aron makalawig. Kasagaran, ang tag-iya usab sa onay ang “pinansyer” sa operasyon. Sagad 14% lamang sa netong abot sa onay ang napadulong sa mga mamumuo isip suhol samtang ang 86% ang “limpyong” abot nga ginaangkon sa opereytor.

Medyo mikabat sa gitakdang minimum nga suhulan sa rehiyon ang suhol sa mga marino. Gamay lang ang nahabilin dinhi human bayaran ang giutang sa ilang mga pamilya.

Walay unyon ang mga mananagat. Wala silay mga benepisyong panglawas ug insurance, bisan og puno sa peligro ang ilang trabaho. Dayag ang pagpatrabaho sa mga menor de edad sa mga onay bisan og dugay na kining gibawal. Nagpadayon usab ang iligal nga pagpangisda sa kadagatan sa laing nasud bisan og kada tuig adunay gakadakpan ug gakaprisong mga mananagat sa Indonesia ug uban pang mga nasud. Sagad ang mga gakadakpan ginapasagdan na lang sa ilang amo o kumpanyang gitrabahoan.