Gitaho gikan sa lain-laing bahin sa nasud niadtong panahon sa bag-o lang nahuman nga eleksyon ang dayag nga pagpangampanya sa mga ginsakpan sa Armed Forces of the Philippines (AFP) alang kang Ferdinand Marcos Jr. isip presidente. Gikahinaman kaayo sa mga heneral sa AFP ang paghibalik sa pamilyang Marcos nga naghatag kanhi kanila og lapad nga gahum ug permiso nga makapang-atake nga walay pagpanubag.

Kung busog kaayo ang AFP ilalum sa tiraniya ni Duterte, gidahum nga labaw pa silang moburot sa makalilisang nga gahum sa pondo sa katawhan ug pulitika sa nasud nga ihatag sa manok nilang si Marcos Jr.


Busog sa pondo ug pusisyon

Haligi sa balaod militar ni Marcos Sr. ang AFP, lakip ang gipangulohan niining Philippine Constabulary (PC o pulis). Sa mando ni Marcos Sr., basta-basta silang nang-aresto ug nangdetine sa kinsamang nagasupak sa gubyerno o ginaakusahang subersibo.

Aron ipabiling lig-on ang pundasyon sa iyang paghari, gipaburot ni Marcos Sr. ang kusog sa pwersang militar gikan sa 60,000 niadtong 1972 ngadto sa 250,000 sulod lamang sa tulo ka tuig. Gibusog usab sila sa pondo sa diktador gikan ₱880 milyon niadtong 1972 ngadto sa ₱4 bilyon niadtong 1976. Sa mga nasud sa Southeast Asia, pinakadaku niadtong 1971 hangtud 1980 ang gigasto alang sa militar sa diktaduryang Marcos, bisan ang Pilipinas ang adunay pinakaubos nga tantos sa pagdaku sa gross national product sa maong panahon.

Napalagpot man si Marcos Sr., namantine pa gihapon sa militar ang gahum sa misunod nga mga rehimen. Dili moubos sa 15 ka mga heneral ni Marcos ang gituboy sa gubyerno ni Corazon Aquino. Dihang nahimong presidente ang kanhing hepe sa PC nga si Gen. Fidel V. Ramos, gibalaod niya ang pagpondo og binilyong piso alang sa “modernisasyon” sa AFP. Gipakaylap ang langkub niini ilalum sa rehimeng Aquino II ug gibanabanang gahinan og kapin $40 bilyon hangtud 2028.

Sa una pa lang, gipangwartahan na sa mga heneral ang higanteng pondo. Karong tuiga, ang giusang badyet alang sa militar ug pulis kapin ₱470 bilyon, nga 9.4% sa nasudnong badyet ug mas taas kumpara sa badyet alang sa pangpublikong panglawas. Mas daghan ang mga sundalo kaysa sa mga mamumuong panglawas.

Sa panahon usab sa balaod militar, nahimong gamhanan ang AFP sa pagpadagan sa gubyerno. Lapas sa nag-unang katungdanan niining depensahan ang soberanya sa nasud, ang mga upisyal sa AFP nahimong mga tigdumala sa mga industriyang adunay kalabutan sa militar ug mga pangpublikong korporasyon, ug mahimong mga representante sa relasyong panggawas.

Sukwahi sa prinsipyo sa pagpatigbabaw sa sibilyang gubyerno, hinayhinay nga gipapha sa mga heneral ang demokrasya ug nagharihari sila sa gubyerno sa paglabay sa mga dekada. Impluwensyado nila ang yaweng mga desisyon ug palisiya sa gubyerno, nagagunit og sensitibong mga pwesto sa burukrasya, ug nag-areglo sa mga pagbalhin sa gahum sa mga rehimen.


Ang paboritong mga heneral

Sa pagmonopolyo sa gahum, gisaligan lang ni Marcos Sr. ang iyang sirkulo sa mga heneral gikan sa Ilocos lakip silang Gen. Fabian Ver ug General Ramos.

Matag mopuli nga presidente nagaalima og tagsatagsa nilang ginapaburang pundok sa mga heneral nga adunay lapad nga impluwensya bisan retirado na. Sa panahon ni Rodrigo Duterte, migunit og pinakadakung gahum ang militar ug pulis. Niadtong 2017, dayag nga nagdeklara si Duterte nga magbutang siya sa gabinete og mga kanhing upisyal aron “kumpletuhon ang junta” ug “mahimong tigdumala” sa gubyerno aron wala nay hinungdad nga siya ikudeta. Ang maong mga heneral ang nagpadagan sa gubyerno ni Duterte sa ngalan sa National Task Force-Elcac.

Sama ni Marcos Sr., giapud-apud ni Duterte ngadto sa mga upisyal sa militar ug pulis ang iyang gubyerno. Mikabat sa kapin 70 kanila ang gipagunit sa mga nasudnong ahensya, gawas pa sa gatusan ka kanhing mga sundalo ug pulis nga gituboy sa mga ahensya sa mga rehiyon ug prubinsya, o nabutang sa lokal nga mga gubyerno. Samtang, ang gitawag nga mga Davao General gipwesto usab sa mga yaweng pusisyon sa lain-laing bahin sa nasud.

Ang rehimeng Duterte ang pinakamilitarisado sa kasaysayan sa nasud. Gilabwan niini ang gubyerno ni Marcos Sr. niadtong panahon sa diktadurya, nga nagmantine pa gihapon og mga sibilyang upisyal nga may haum nga bakgrawn ug kasinatian sa natad sa edukasyon, pamuo, agrikultura, ug uban pa.

Sa panahon man ni Marcos Sr. o ni Duterte karon, ang pag-amuma nila sa paboritong mga heneral nagbunga og pagkasiaksiak sa mga heneral nga nag-ambisyon usab nga mogunit og gahum. Milalum usab ang disgusto sa han-ay sa nahaubos nga ranggo sa mga upisyal, ug sa nagatumaw nga mga elementong makinasudnon ug demokratiko.