Gatusan ka libong katawhan ang midagsang ug miliyok sa palasyo ni President Gotabaya Rajapaksa sa Colombo, sentro sa Sri Lanka niadtong Hulyo 9. Ang pagdumog sa palasyo mao ang pungkay sa upat ka bulan nga mga protesta sa mga Sri Lankan atubangan sa grabe kaayong krisis sa ekonomiya, kagutom ug kalisud.

Pugos nga milayas sa palasyo si Rajapaksa sa maong adlawa ug upisyal nga nagluwat sa pwesto niadtong Hulyo 14. Sama sa eksena dihang gipalayas si Ferdinand Marcos Sr sa Malacañang niadtong 1986, paspas nga misibat si Rajapaksa sakay sa eroplano sa militar padulong sa Maldives niadtong Hulyo 13. Milupad siya padulong sa Singapore sa misunod nga adlaw.

Sa mga balita, makita ang kalipay sa ordinaryong katawhang Sri Lankan. Gisulod nila ang maluhuong palasyo, mikaon sa kusina dinhi, mihigda sa katre sa presidente, milangoy sa swimming pool ug gigamit ang mahalon nga mga kagamitan.

Niadtong Mayo 10, una nang natukmod nga magluwat isip lider ministro ang iyang igsuon nga si Mahinda Rajapaksa. Mipuli kaniya si Ranil Wickremesinghe, usa ka suud nga alyado sa ilang pamilya. Gituldukan sa higanteng protesta ang duha ka dekadang paghari sa mga Rajapaksa sa Sri Lanka.

Matandi ang pamilyang Rajapaksa ang mga Marcos sa Pilipinas. Nanimuyo sila sa grabeng kaharuhay taliwala sa kagutom ug pag-antus sa katawhan. Sila usab ang responsable sa gubat henosidyo niadtong sayong bahin sa dekada 2000 nga mipatay sa halos 40,000 ka minoryang Tamil.

Ang kalihukan nga gitawag og Gota Go Home (Gota pauli na) nga sa wala madugay nahimo nang Gota go to jail (Prisohon si Gota) ang nahimong sentral nga panawagan sa mga protesta. Sa kasamtangan, giusab nila ang panawagan ngadto sa Ranil Go Home (Ranil pauli na) human gituboy isip temporaryong presidente niadtong Hulyo 14 ang alyado nilang si Wickremesinghe.

Nagdeklara ang Sri Lanka og state of emergency sa susamang adlaw ug naghulga sa bangis nga dispersal sa mga demonstrasyon apan wala na kini gipatuman sa mga pulis. Nagdumili usab ang mga korte nga magpagawas og mga warrant of arrest batok sa mga raliyista.


Unsa ang nahitabo sa Sri Lanka?

Nahimugso ang gamhanang kalihukang masa nag-una tungod sa palpak nga tubag sa gubyernong Rajapaska sa krisis sa ekonomiya nga gibunga sa higanteng langyawng utang nga dili na mabayaran ug pagkahurot sa reserbang dolyar niini. Gipagrabe kini sa malukpanong korapsyon, pagpahamtang sa magun-ubong mga palisiya sa ekonomiya, grabeng konsentrasyon sa gahum sa pipila ug palpak nga tubag sa pandemya sa gubyerno.

Ang $55 bilyong langyawng utang sa Sri Lanka katugbang sa 69% sa kinatibuk-ang kantidad sa lokal nga produksyon sa nasud. Giusik-usikan ang bahin niini sa pagtukod sa magarbong imprastruktura sa takuban sa magpadagan sa ekonomiya.

Niadtong Abril mihunong sa pagbayad sa langyawng utang ang nasud ug tungod niini, nahimong hugot ang subling pagpautang sa Sri Lanka. Tungod sa mga restriksyon ilalum sa pandemyang Covid-19, nahitabo ang malukpanong dislokasyon sa turismo, miubos ang pag-eksport og tela, produkto gikan sa lubi ug uban pa (nga hilabihang nagsalig sa ginaimport nga materyales), ug mihinay ang pagsulod sa lanyawng remitans gikan sa mga mamumuong migrante.

Tungod niini, nahurot ang reserbang dolyar nga pangbayad sa imported nga lana, pagkaon, gatas ug tambal nga gikinahanglan sa nasud. Natuuk niini ang lokal nga produksyong pang-agrikultura ug pang-industriya, nagresulta sa malukpanong kawad-on sa kuryente ug pagsaka sa mga presyo. Dugang pa dinhi ang pagkunhod sa 77% sa balor sa rupee (kwarta sa nasud) kontra sa dolyar gikan 203 ngadto sa 360 sa unang mga bulan sa tuig.

Nahimong resulta niini ang grabeng kanihit sa suplay sa nag-unang mga palaliton. Minilyon ang nag-antus sa taas kaayong linya aron lang makapalit sa batakang pagkaon, kerosene (ginagamit pangluto) ug gasolina. Misangko sa 122% ang implasyon sa nasud niadtong Hunyo.

Gidahum sa Partido Komunista ng Pilipinas nga dili kini ang mahimong ulahing pagnag-alsa sa katawhan sa tibuok kalibutan tungod sa nagkagrabeng sosyo-ekonomikong kahimtang sa masang anakpawis.