Dihang gipangutanan kung unsa ang pinakanindot niyang kasinatian sa Bagong Hukbong Bayan (BHB), mapahiyumong gipaambit ni Ka Nica ang usa ka panghitabo nga nakigbayle siya sa usa ka babaye atubangan sa mga kauban ug masang mag-uuma. Dakung butang kadto alang kaniya, tungod kay kato ang unang higayon nga iyang nabati nga giila siya dili lang isip usa ka Pulang manggugubat, apan usa ka lesbyana usab sa hukbong bayan ug rebolusyonaryong kalihukan.

“Kanunay nang naandan sa maong lugar nga pagkahuman sa gimbuhatong masa, magtapok ang masa ug mga Pulang manggugubat sa usa ka kulturanhong programa. Tataw sa ingon niining panagtapok ang courtship dance (sayaw sa pagpanguyab). Syempre, sa tradisyon, sayaw kini tali sa lalaki ug babaye. Halos mahulog ko sa bangko dihang gipaadto ko sa entablado. Samtang maulawon akong miduul, gipasigarbo sa kaubang emsi nga usa ko ka ‘babaye nga adunay kasingkasing nga lalaki.’ Sa walay langan, gitawag usab sa entablado ang usa ka babayeng mag-uuma aron makigbayle kanako! Nalipay kaayo ko!”

Ayha niini, dili kaayo kumportable si Ka Nica nga “mag-out” (o magladlad) nga lesbyana sa BHB, bisan og dayag sa iyang alot ug asta. “Dili man gyud ko kloseta (o nagtago). Dili lang gyud ako ang tipong magpaambit kalabot sa akong kasarian sa matag estorya. Apan kaniadtong hapona, atubangan sa masa ug samang mga Pulang manggugubat nga nagtapok, gaan kaayo ang akong pamati sa pagpadayag sa kung kinsa ko.”

Sa pag-atubang sa mga bias o negatibong panglantaw sa mga lesbyan ayha ug sa pagsampa sa BHB, gitin-aw ni Ka Nica nga samtang aduna pay mga bias sulod sa hukbong bayan, layo ra kaayo kini sa makatromang kasinatian sa katilingbang burgis.

Bisan og nagahatag og mabaw nga pag-ila sa LGBT ang mga kapitalistang nasud sama sa pagkasal sa magkaparehong kasarian, sa esensya ang burgis nga katilingban usa ka homophobic (adunay kasilag sa mga bayot ug lesbyana) ug napuno sa tanang porma sa diskriminasyon. “Mamahimong aduna silay pagtugot hisgutanan sa kasal, apan padayon nga ginabiktima… ang mga LGBTQ sa trabahoanan ug kabus nga komunidad, o sa kaylap nga “hate crime” (krimen bunga sa pagdumut) ug brutalidad sa pulis. Walay pulos ang pagsuporta sa usa sa among batakang katungod samtang kami ginapahimuslan ug ginahadlok.

Matandi ang nasudnon-demokratikong rebolusyon sa burgis nga katilingban dili lamang ang pagkasal sa Partido Komunista ng Pilipinas sa magkaparehong kasarian, matud ni Ka Nica, apan lakip na usab ang tinuuray nga paningkamot sa Partido ug sa kalihukan nga iasdang ug ipraktika ang prinsipyo sa pagtahod sa kasarian ug oryentasyong sekswal. “Ang kalainan gyud mao ang kamatuuran nga adunay nagtunhay nga paningkamot sulod sa pakigbisog, usa ka rebolusyon sa kultura batok sa tanang porma sa negatibong panglantaw ug inhustisya, labaw pa sa hisgutanan sa kasarian,” pagpatin-aw niya.

Nasaksihan ni Ka Nica ang maong mga kadaugan sa gamay apan makapahibulong nga pamaagi diha sa matag adlaw nga aktibidad ug sa pagpatuman sa gimbuhatong masa sa BHB. “Sa higayong ginaila sa mga kauban ang mga bayot ug lesbyana nga makapamusil atol sa mga aksyong militar, ilabina panahon sa depensiba kung asa nasurpresa ang among pwersa. O sa panahong naghatag og mga pagtuon ug nakapatin-aw og maayo. Bisan sa simpleng pag-ila isip usa ka Pulang manggugubat nga nakasugakod sa mga sakripisyo atubangan sa pasistang kontra-rebolusyon ni Duterte. Kadtong mga higayong ila kang gakakita—usa ka rebolusyonaryo, gawas sa imong sekswal nga oryentasyon. Sa paningkamot nga mahimong usa ka maayong kauban pinaagi sa pagpatuman sa mga gimbuhaton, mas labaw kong nahimong nailan nga nagbarog sa pakigbisog sa LGBTQ.”

Sa higayong motumaw ang mga lama sa negatibong panglantaw, kalmado lang si Ka Nika… “Higayon kini aron makapatin-aw… Dili nila sala nga gilunod sila sa sayop ug dekahong panglantaw sa midya. Usahay lisud ug makabati ka og ‘kakapuy sa pagka-lahi’, apan ingon niini man ang rebolusyon sa kultura, ’di ba?”

Gipaambit usab ni Ka Nica ang sagad sayop nga pagsabot nga usa ka yugto lang ang pagka-lesbyanang tomboy (butch) sama niya. “O nga wala pa daw nako nakita ang lalaki nga para sa ako, ug mausab pa ko. Mapaubsanon nakong gipatin-aw nga ginatudlo sa Marxismo nga ang kausaban ginatakda sa internal nga mga balaod. Nagtoo ko nga ang oryentasyon sa kasarian usa ka internal nga prinsipyo ug panglantaw sa matag tawo, nga ang mga panggawas nga kundisyon, sama sa “lalaking para kanako,” dili hingpit nga makapausab sa “pagkagusto sa usa sa uban.”

Halos tulo ka tuig nang kasal sa usa usab ka babayeng Pulang manggugubat si Ka Nica, apan gikalipay pa gihapon niyang madumduman ang maong higayon sa sayaw sa pagpanguyab. “Gikilig pa gihapon ko,” matud niya samtang nagkatawa. Kadto ug daghan pang susamang higayon nga iyang gipasigarbo nga lesbyana siya sa BHB ug rebolusyonaryong kalihukan.