“Modernisasyon” ng pampublikong transportasyon: Masaker sa kabuhayan, pasakit sa komyuter

,
Ang artikulong ito ay may salin sa EnglishBisaya

Limang taon nang ipinipilit ng reaksyunaryong estado ang maka-dayuhan at maka-kapitalistang pagtanggal sa tradisyunal na mga dyip sa mga lansangan sa ngalan ng modernisasyon. Ngayong taon, pinag-ibayo pa ito ng rehimeng Marcos sa pamamagitan ng pagtatakda ng panibagong dedlayn para sa konsolidasyon ng mga prangkisa. Libu-libong tsuper at opereytor ang nagkasa ng tigil-pasada at mga protesta sa buong bansa laban sa naturang programa. Suportado sila ng iba pang mga sektor at mga komyuter.

Unang inianunsyo ng mga drayber at opereytor ng dyip at UV Express (pampasaherong van) ang planong transport strike noong Pebrero 27. Bilang tugon, inatras lamang ng Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) ang dedlayn tungong katapusan ng taon. Hindi na sapat para sa mga namamasada ang muling pagpapaliban. Itinutulak nilang ibasura nang lubusan ang pakana. Noong Marso 6, kumilos ang mga grupo sa Mendiola, UP Diliman, Novaliches, Monumento, Maynila, Baclaran, Pasig, Alabang, Los Baños, Bicol, Cebu, Davao at iba pang mga lugar.


Pagpatay sa kabuhayan

Masaker sa kabuhayan ng mga namamasada ang pakanang ito ayon sa mga drayber at opereytor. Nagkakahalaga ng ₱1.6-₱2.3 milyon kada yunit ang ipinipilit ng estado na pampalit sa mga tradisyunal na dyip. Labis itong mabigat para sa mga tsuper na kumikita lamang ng abereyds na ₱700 kada araw, wala pa sa antas ng kinakailangan para mabuhay nang disente. Insulto ang alok ng gubyerno na bibilhin ang kanilang tradisyunal na dyip sa halagang ₱200,000 para makabili ng bago. Liban dito, pauutangin sila ng gubyerno bilang “tulong” kung saan pitong taon na babayaran ang yunit na mayroong 6% interes at 5% equity. Sa gayon, ang babayaran ng isang drayber o opereytor ay maaaring umabot ng higit ₱3.4 milyon kada sasakyan.

Malinaw nang palpak ang pwersahang pagbubuo ng mga kooperatiba o korporasyon bilang pampalit sa mga indibidwal na prangkisa. Nalubog lamang sa utang ang mga opereytor na nagbuo ng kooperatiba. Kailangang magbayad ng amortisasyon na ₱475,000 kada buwan para sa pagbyahe ng 15 yunit ng “modernong” dyip. Madalas masira at pahirapan makahanap ng pyesa sa diumano’y mga modernong dyip na ito.

Sa isang araw, tinatayang nasa ₱8,000 ang kita ng mga opereytor ng elektronikong dyip. Ang 50%-55% nito ay napupunta sa gastos sa petrolyo at ang matitira ay pagkakasyahin sa iba pang gastusin tulad ng amortisasyon. Dagdag pasakit pa ang pagtaas ng presyo ng petrolyo sa nagdaang mga buwan na tumatapyas nang malaki sa kanilang katiting na kita.

Hindi lamang drayber at opereytor ang mapeperwisyo ng programa. Babalikatin ng mga komyuter ang pagtaas ng pamasahe dahil sa pakarang ito. Sa kasalukuyan, ₱2 na agwat ng pamasahe ng tradisyunal at “modernong” dyip. Ayon sa mga pag-aaral, maaaring umabot sa ₱35-₱40 ang minimum na pamasahe sa “modernnong” dyip upang kumita at mabayaran ng mga opereytor ang gastos sa pagbili nito.

Sa kabilang banda, tatabo ng kita ang malalaking korporasyon na magsusuplay ng “modernong” dyip. Dahil walang lokal na industriya ang bansa, 100% ng “modernong” dyip at mga pyesa nito ay imported.

Tanging malalaking kumpanya at korporasyon sa Pilipinas ang makikinabang sa pagbebenta at pagkontrol sa mga dyip. Noong 2022, namuhunan na si Manny Pangilinan ng ₱1.5 bilyon para sa 500 dyip. Samantala noong 2017, inilunsad naman ng QEV Philippines sa suporta ng pamilyang Aboitiz, at kasosyong Singapore’s QEV Capital Pte. Ltd, ang sarili nitong mga elektronikong dyip. Nariyan din ang Hyundai Asia Resources Inc na mula sa South Korea at mga joint-venture na Hino Motors Philippines Corporation, Isuzu Philippines Corporation at Mahindra Cars Philippines na nagbebenta ng mga dyip.

Tiyak na delubyo ang hatid ng modernisasyon na ito, katambal ng pribado nang serbisyo ng tren at bus, sa milyun-milyong komyuter na umaasa sa pangmasang transportasyon para sa kanilang kabuhayan.

"Modernisasyon" ng pampublikong transportasyon: Masaker sa kabuhayan, pasakit sa komyuter