Dili ikalimud ang dakung tampo sa kababayen-an sa pagpaasdang sa malingkawasnong kalihukan ug rebolusyonaryong pakigbisog sa Pilipinas. Gikan pa sa panahon sa kolonyalistang Espanyol, pagpanakop sa Amerikano ug Hapon, sa ilalum sa pasistang diktaduryang Marcos, ug hangtud karon, wala nila gibuhian ang moradong (purple) bandila aron iasdang ang kaayuhan sa kababayen-an ug sa inahang nasud. Giabaga ug padayon nilang gisagubang ang mabug-at nga sakripisyo ug determinadong gipatuman ang rebolusyonaryong mga tahas.

Sumbanan ug inspirasyon sa bag-ong henerasyon sa kababayen-ang rebolusyonaryo nga sama nilang Gabriela Silang, nga nangulo sa malingkawasnong kalihukan sa Ilocos batok sa Espanya niadtong 1763; ni Coronacion Chiva (Kumander Waling-waling), na nangulo sa gerilyang anti-Japan sa Panay ug nagpadayon batok sa diktaduryang Marcos; ni Maria Lorena Barros, nagtukod sa Makabayang Kilusan ng Bagong Kababaihan; ni Wilma Tiamzon, ang kinatibuk-ang kalihim sa Partido Komunista ng Pilipinas; ni Helenita Parladis, kalihim sa komite sa Partido sa Eastern Visayas; sa mag-inahang Beverly Sinunta, kalihim sa subrehiyon sa North Central Mindanao, ug Chenchen Banawan; ni Emarie Pastidio nga upisyal sa kanyang platun sa BHB-Negros ug daghan pang ubang kababayen-ang namartir sa natad sa panggubatan. Gunit sa gatusan ka kababayen-ang manggugubat ang ilang dili malalis nga kontribusyon sa pagpaasdang sa gubat sa katawhan.

Kabilin sa batan-ong
kababayen-an

Lakip sa maong kababayen-an si Ka Lira, 26 anyos nga Pulang manggugubat sa Bagong Hukbong Bayan (BHB) sa usa sa mga natarang gerilya sa Southern Tagalog. “Mipapel ako karon isip giya pangpulitika ug usahay instruktor pangpulitika,” paambit niya. Unum ka tuig na siya sa BHB.

“Matag adlaw, akong mahunahunaan nga daghan pang angayang mahibaloan, ug angayang tul-iron,” matud ni Ka Lira. Isip babae ug gikan sa hut-ong petiburgesya, naningkamot siyang bungkagon ang gipamugos nga imahe sa babaye nga huyang ug limitado ang katakus.

“Adunay kababayen-ang upisyal militar, isnayper ug mga kumader, ug nagamando sa mga panagsangka,” matud niya. Sagad, matingala ang bag-ong sampa nga lalaking manggugubat kung ilaha kining makita. Ang ila mismong presensya sa hukbo pagsalikway sa macho-pyudal nga panghunahuna. “Kung makita mi sa kababayen-an sa baryo, ginaabiabi mi nila nga may kahibulungan. Ilabina ang mga nanay, mangutana gyud sila kung nganong gipili nakong biyaan ang komportableng kinabuhi.”

“Akong tubag kanila, tinuud nga dili sayon ang ingon niining kinabuhi, pero gidawat nako ang sakripisyo tungod kay sayod ko kung para asa kini,” matud niya. “Ako usab gipakita kanila nga wala silay angayang ikabalaka.” 



Kaisog sa pag-atubang sa kaaway

Wala matay-og ang maisugong diwa ni Ka Rema, usa ka Pulang manggugubat sa BHB-North Central Mindanao, bisan sa panahong anaa sa siya sa kamot sa kaaway. Trese ka adlaw pa lang sukad nga gisesaryan siya, gibaktas ni Ka Rema ang lasang aron makaikyas sa kaaway ug makabalik sa yunit sa BHB nga iyang nahilunaan. Yaweng upisyal si Ka Rema sa usa ka yunit iggugubat sa BHB.

Si Ka Rema maluibon nga gidakop sa militar samtang anaa sa ospital human manganak. Gipailalum siya sa grabeng interogasyon ug gipugos nga mopatuman og kontra-rebolusyonaryong “misyon.”

Niining panahona, igmat niyang ginatubag ang mga pangutana sa upisyal militar ug gisiguro nga walay unsamang bag-o ug mahinungdanong datos nga mahatag kanila. Napatoo niya sila ug gihatagan siya og tahas nga ipasurender ang iyang bana nga Pulang manggugubat.

Kanus-aman, wala sa hunahuna ni Ka Rema nga trayduron ang mga kauban, ang masa ug ang rebolusyon. Kanunay niyang ginahunahuna kung paunsa makaikyas sa kamot sa mga pasista. Dihang miabot ang higayon nga makaikyas, gisakmit dayon niya kini. Ayha mibiya, hugot niyang gigakus ang naghilak nga 9-anyos nga anak ug ang iyang gamayng bata. “Siguro, masabtan ra nila kini sa umalabot,” hunahuna ni Ka Rema.

Niadtong adlawa, nakaabot si Ka Rema sa kampo sa hukbong bayan. Daku ang pagpasalamat niya sa mga kauban ug sa masa nga mitabang kaniya sa pag-ikyas. “Salamat ug nakabalik na ko sa akong tinud nga panimalay!” mainiton niyang pag-abi-abi sa mga kauban.