Mikabat na sa ₱78.45 milyon ang balor sa nadaut sa sektor sa agrikultura tungod sa hulaw sa Negros Occidental ug sa ubang bahin sa Western Visayas, ang rehiyon nga labing apektado karon sa El Niño. Onse (tulo ka syudad ug walo ka lungsod) sa 32 ka munisipalidad niini ang pinakaapektado sa hulaw. Liboan ka pamilya ang nakasinati karon og kagutom ug kakulang sa tubig mainum.

Atubangan sa pagpasagad sa lokal nga gubyerno ug sa rehimeng US-Marcos, dungan sa walay hunong nga militarisasyon, walay laing masaligan ang masang mag-uuma gawas sa paghiusa aron kolektibong atubangon ang kadaut sa hulaw.


Pagsingil sa gubyerno

Koordinado ug inang-ang ang plano sa mga kahugpungan sa mag-uuma sa pagpatuman sa kampanyang masa sa Negros Occidental aron atubangon ang El Niño. Gisugdan na nila ang mga konsultasyon, pagtigum ug kampanyang pagtuon sa ang-ang barangay, ug target nilang ipakaylap hangtud sa ang-ang lungsod ug distrito. Giandam nila ang usa ka petisyon diin nakasulat ang ilang panawagan sa gubyerno alang sa igong ayuda, pagkaon ug subsidyo sa ilang produksyon.

Ginaatubang karon sa masang mag-uuma sa prubinsya ang pagkaguba sa ilang mga pananum. Bugtong 41,140 ektarya sa 94,297 ektaryang target sa irigasyon ang adunay tubig, nga apektado usab sa hulaw. Saysay sa usa ka mag-uuma, “wala na mi naka-3rd cropping sa humay tungod kay nagsalig lang kami sa ulan para sa patubig.”

Tungod niini, ang uban nagplano na lang nga magtanum og mais aron makaabag sa ilang pagkaon. Ingonman, dili pa gihapon sila makasugod og tanum hangtud dili mag-ulan. Ang uban, nagtanum og utan ug karon nagmainantuson sa pagsag-ob sa layo kaayong atabay aron ipangbisbis. “Nahubsan na ang tubod, bisan gagmayng sapa wala nay tubig,” saysay sa usa pa.

Sa tibuok nasud, 67% lamang sa target sa gubyerno nga palambuon nga mga irigasyon ang napatuman niini sa milabayng tuig. Daghang kanal ang wala na napuslan, gigamit sa laing kapuslanan ug hingpit nang naguba. Kulang usab kaayo ang patubig para sa irigasyon gikan sa mga dam tungod kay ginagahin kini sa industriya ug serbisyong pangkuryente.

Bisan ang ilang mga gialimahang mananap apektado na. Wala nay matigwayan sa kabaw, baka, kanding, ug uban pang hayop tungod kay laya na ang mga sagbot ug wala nay masabsab. Aduna nay mga hayop nga nangamatay tungod sa grabeng kainit.

Dili lamang panginabuhian, gani, bisan ang panglawas sa mga residente apektado sa El Niño. Nagresulta sa ubo, hilanat, sip-on ug uban pang mga sintomas ug balatian ang sobrang kainit nga ilang nasinati. Nataho na usab sa pipila ka erya ang mga kaso sa stroke, pagsaka sa blood pressure, ug daling hangakon.

Atubangan niini, labaw silang nainsulto sa mumhong ₱2,500 nga ayudang ipanghatag sa lokal nga gubyerno sa mag-uumang adunay tulo ka ektaryang humayan. Matud nila, ulahi na kaayo ug pakitangtawo lamang usab ang ₱15 milyong pondo aron ipangpalit sa mga pump ug mga gamit alang sa patubig.

Barog nila, kung dili sila hatagan og sustantibong hinabang, andam silang hiniusang molihok para sa dayalogo ug komprontasyon sa lokal nga mga ahensya.

Dagyaw-alayon

Aron makaabag sa produksyon, gipalagsik sa mga mag-uuma ang dagyaw-alayon o hunglos, ang tradisyunal nga porma sa pagtinabangay sa pag-uma sa rehiyon.

Sa habagatang bahin sa Negros Occidental, gitakdang komunal nga umahan ang usa ka erya sa yutang gibungkal nga napadaug sa usa ka kampanya. Ilang nahiusahan nga mais ang itanum. “Pasiunang aspeto kini sa kooperasyon…ginasunod namo ang gambalay sa “work points,” pagpaambit sa mag-uumang misalmot sa hunglos. Matag gabii, ilang nahiusahan nga ang grupo sa kababayen-an ang magbisbis sa maisan.

Nagbunga usab ang ilang pakighiusa ug gimbuhatong alyansa sa hatungang pwersa sa komunidad. Matud nila, dakung tabang ang mga hose nga ilang nakuhang suporta. Kini ang ginagamit nila sa pagbisbis ilabina nga layo ang tinubdan sa tubig.

“Mas napalambo ang among pagtinabangay ilabina sa panahon sa El Niño…ilabina nga hapit nang mahuman ang trabaho sa mga kampo (tubuhan),” matud pa sa usa ka mag-uuma. Makatabang usab kini, matud niya, sa kakuhaan og pagkaon karung hulaw. Niining panahuna, napamatud-an pa sa usa ka mag-uuma nga, “walay laing masaligan kundili ang among pagtinabangay.”