Agusan del Sur – Niadtong Mayo 18,2022, gipatay sa mga ahente sa militar si Junjun Notarte, 42 anyos, minyo, ug lumulupyo sa Sitio Sinurupan, Brgy. Imelda, Bunawan. Si Notarte usa sa mga benepisyaryo sa yutang giapud-apod sa DAR ug nakigbisog aron panalipdan ang yutang naangkon batok sa pagpangilog og yuta sa Agusan Plantation Inc. (API), usa ka kompanya sa plantasyon sa oil palm.

Nahitabo ang pagpamusil patay samtang namasahero siya og motorsiklo. Ala una sa hapon, atol sa byahe sulod sa plantasyon samtang backride ang usa ka inahan ug bata, gipara siya sa wala nailhang tulo-ka- lalake didto sa P1, Brgy. Manat, Trento, Agusan del Sur ug dayon gipusil sa mugbo nga kalibreng armas. Buak ang ulo ug bali ang bukog sa mga bukton ug tiil sa dihang gikuha na sa pamilya ang patay nga lawas niini.

Pagkaugma, Mayo 19,2022 gi-harvest sa mga tauhan sa kompanyang API ang bunga sa mga oil palm sa yuta ni Notarte. Dungan niini nga panghitabo, nagpakaylap og istorya ang 67th IB nga naa pay lain nga ilang isunod nga kuhaon kung dili mosunod ang mga mag-uuma sa ilang gusto. Mibunga ang pagpangbahad sa militar og kahadlok ngadto sa mga mag-uuma.

Kung mahinumduman niadtong tuig 2017, usa si Notarte sa 204 ka benepisyaryo sa gipang-apud-apod sa Department of Agrarian Reform (DAR) nga sobra nga kayutaan sa API (900 ektaryas) pinaagi sa paghatag kanila og Certificate of Land Ownership Award (CLOA). Usa usab si Notarte sa mga mibarog ug nagdepensa sa yutang naangkon batok sa kahakog sa kompanyang API. Instrumento sa API ang militar, 75thIB kaniadto ug 67thIB sa kasamtangan, pugos nga gipasurender si Notarte niadtong 2017 ug sukad niadto, giinitan na sa mga sundalo ug kompanya sa API.

Ang kahakug sa API nagpagrabe sa pagpahimulos niini ngadto sa mga mag-uuma. Dugang miduot kini sa panginabuhian sa mga mag-uuma pinaagi sa ubos kaayong presyo nga pagpalit sa mga produkto sa mga mag-uuma sa oil palm. Gane, nagabayad og amortisasyon ang mga mag-uuma nga mokabat sa 20% sa ilang abot isip bayad sa yuta. Aron hasion ug paludhon ang mga mag-uuma, nahimong instrumento sa API ang militar sa pagpang-psywar, pagpugos nga pagpasurender, ug pagpatay.

Ang pagpatay kay Notarte ug sa ubang mga mag-uuma nga hinimoan sa militar kasagarang nahitabo ilalom sa reaksyonaryong estadong giharian sa mga dagkung agalong yutaan ug burgesya komprador nga sunod-sunuran sa mando sa langyawng kapitalista. Hangtud nga dili mausab ang sistema sa katilingban, dili hingpit matagamtam sa mga mag-uuma ang katungod sa pag-angkon sa yutang gitukad ug ang pagpanglapas sa tawhanong katungod mas mograbe pa.

Angayang depensahan sa mga mag-uuma ang yutang gitikad nga maoy ilang kinabuhi. Tataw ang kamahinungdanon sa ilang panaghiusa aron epektibong mapanalipdan ang ilang han-ay, ipakigbisog ang katungod sa yuta ug kab-oton ang hustisya sa tanang biktima sa ekstra hudisyal nga pagpamatay ug ubang porma sa pagpanglapas sa tawhanong katungod. Angayan nilang papanubagon ang API ug AFP sa mga maduguong rekord niini ngadto sa mga mag-uuma.

Ang kabangis sa API nga gitugutan sa reaksyonaryong estado mao ang kongkretong rason nganong kinahanglang mosalmot sa gubat mag-uuma ang tanang gipahimuslan ug gidaug-daog. Hinagiban kini aron iasdang ang pakigbisog alang sa tinuod nga repormang agraryo sa kabanikanhan, nasudnong demokrasya ug kalingkawasan.