Sa prubinsya sa Samar, 2019 pa nakapailalum sa walay puas nga Retooled Community Support Program (RCSP) sa Armed Forces of the Philippines (AFP) ang 11 ka baryo sa lungsod sa Calbiga, lima sa Pinabacdao, ug lima usab sa Hinabangan. Sa maong panahon, gibubuan sa rehimeng Duterte ang mga baryo sa minilyong pondo alang sa lain-laing proyekto nga wala pa nahuman hangtod karon.

Aron mugnaon ang ilusyon sa kalamboan kadungan sa kampanyang kontra-insurhensiya, gipatuman sa gubyerno ug sa militar ang klase-klaseng proyektong kalsada ug tulay, mga proyekto ilalum sa nasudnong mga ahensya ug lokal nga gubyerno, National Greening Program, proyektong pangpanginabuhian sa National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC), programang pagpasurender ug uban pa.

Apan human ang duha ka tuig, wala pay nahuman ni usa ka proyektong pang-imprastruktura. Sa sobra ka langan sa niini, nagkamulo pa lang og sugod sa pagbuldos alang sa mga proyektong kalsada. Wala pay nahitabong planong pagsemento sa kalsada sa Barangay Guinbanga, Calbiga. Tungod niini, mihimo na lang og temporaryong tulay nga gama sa kahoy ang mga residente. “Lagmit nga dili na kadto mahimo,” opinyon sa usa ka residente. “Nakurakot na siguro ang pondo,” dugang pa niya.

Gigamit karon sa militar ang binilyong pisong pondo sa Barangay Development Program (BDP) sa NTF-ELCAC aron labaw pang ipailalum ang mga baryo sa ilang gahum. Ang pagpatuman og BDP hugot nga kasumpay sa pagpanumpo ug pagpangabuso sa mga sundalo. Pananglitan, gisaaran sa AFP ang mga barangay og tig-₱20 milyon kung motugot ang mga upisyal ug residente nga magkampo ang mga sundalo sa barangay o kung “magpalimpyo og pangalan” o “mosurender” ang mga residente. Sa pipila ka baryo kung asa walay boluntaryong misurender, nagahimo ang mga sundalo og listahan sa mga tawong pugson nilang “mosurender.”

“Dugo, kamatayon, ug kasamok sa panginabuhian namo,” mao kini ang tubag ni Ruben, usa ka mag-uuma, dihang gipangutana kung unsa ang gidala kanila sa mga operasyong RCSP.

Dili malimtan sa mga mag-uuma sa mga baryong adunay RCSP ang pagpatay sa mga sundalo sa mga kapitan sa Daligan ug Beri sa Calbiga, asawa sa kapitan sa Sinalangtan, usa ka mag-uuma sa Buluan, ug usa ka batan-on sa Minata. Samtang sa Pinabacdao, duha ka mag-uuma na ang gipatay sa Canlubo ug usa sa Magdawat. Pipila ka mag-uuma na usab ang ilang gikulata ug gtortyur.

Nagpasiugda usab ang mga sundalo sa RCSP sa sugal sama sa sabong ug baraha, iligal nga pagpangisda pinaagi sa paghilo ug pagkuryente sa mga sapa, iligal nga pagtroso, pagpangabuso sa kababayen-an ug pagpanglugos sa mga menor de edad.

Bisan ang mga mag-uuma nga girekrut nila sa CAFGU mihawa usab sa serbisyo tungod sa pagpangabuso sa mga sundalo. Ang saad nga ₱35,000 nga sweldo nahimong ₱6,000 na lang, nga sagad nilang madawatan human ang duha hangtud tulo ka bulan. Nakasinati pa sila og grabeng pagpangulata, pagpamalikas ug diskriminasyon.

“Mao ganing sa matag agi nako sa mga ginahimong tulay ug kalsada, makahinumdum ko sa nasinati sa pareho nakong mga mag-uuma nga nahimong bugti sa maong mga proyekto. Dili matugbangan sa kantidad ug proyekto ang ilang mga kinabuhi.”

Bakak usab ang saad sa rehimen nga ipataas sa mga proyektong kalsada ang presyo sa produkto sa mga mag-uuma. “Mas nahimong barato pa gani ang among mga produkto ug nahimong mahal na kaayo ang plete.”

Panak-op ni Ka Ruben, “Nakamarka na gyud sa akong alimpatakan nga sa pakigbisog lang makab-ot sa mga kabus ang tinuod nga kalamboan ug kalinaw.” (Koresponsal gikan sa Larab)