Kilala ang banwa sang Bongabon sa Nueva Ecija bilang Onion Capital of the Philippines bangud diri nagahalin ang pinakadaku nga porsyento sang produkto nga sibuyas sa bilog nga pungsod. Ginatawag man ini nga Onion Basket of Asia. Apang ang ginakilala nga pinakamaayo kag mapisan nga manugsibuyas pirme nagapauli nga nagatulo ang luha bangud ang ila ginpangabudlayan ginapanginpuslan lang sang imperyalistang mga pungsod kag kahimbon nga lokal nga nagaharing sahi.

Imperyalista nga agribisnes sa produksyon sang sibuyas

Ginakabig nga isa sa pinakasensitibo, pinakatrabahuso, kag pinakamagasto ang pagtanom sang sibuyas kumparar sa nagkalainlain nga mga produkto pang-agrikultura. Suno sa pagtuon sang Pambansang Katipunan ng mga Magbubukid sa prubinsya, nagalab-ot na sa ₱150,000-₱200,000 ang gastos sa produksyon sang sibuyas sa tagsa ka ektarya kada siklo sang pagtanom. Ara sa 41% nagakadto para sa pagbakal sang binhi, abono kag mga bulong. Sangkap-at naman sang gasto nagakadto sa pagbakal sang abono.

Halin sang rehimeng Marcos tubtob subong, polisiya sang reaksyunaryong gubyerno ang paggamit sang mga pananom nga ginatawag nga high yielding variety kag genetically modified organism nga hungod nga ginpanalawsaw kag gintuga nga maasab sa abono, bulong, kag iban pang teknolohiya nga kontrolado sang imperyalistang mga pungsod.

Bangud wala sang lokal nga produksyon sang binhi, abono, pestisidyo sa Pilipinas, tanan nga mga kagamitan sa pagtanom sang sibuyas ginaimport pa sang mga negosyante, kag ginabaligya sa mga mangunguma sa tuman kataas nga presyo. Sa Nueva Ecija, ginapalapnag ang klase sang binhi nga himo sang kumpanyang US nga EastWest.

Ginareklamo sang mga mangunguma ang wala untat nga pagtinaas sang presyo sang mga gamit sa pagpanguma, pareho sang pagtimbuok sang presyo kada sako (50 kilo) sang abono nga urea halin ₱1,800 sang Oktubre 2021 pakadto sa ₱2,600 sang Disyembre 2021.

Sa pihak sang pagtaas sang presyo, talalupangdon man ang pagnubo sa kalidad kag kantidad sang mga kinahanglanon sa pagpanguma. Halimbawa, ang daan 500 gramo kada lata sang binhi 400 gramo na lang. Indi man pareho sang una nga sarang mag-ani tubtob 200 burike (sako nga pula sang sibuyas) sa kada kilo sang binhi, pila na lang subong ang nagaani sang masobra sa 100 burike. Nagtuluhaw man ang mga klase sang balatian sang sibuyas pareho sang makahalalit nga harabas (army worm), isa ka sahi sang ulod nga sarang waskon ang inektarya nga talamnan sang sibuyas sa sulod lang sang isa ka gab-i. Hungod nga paluyahon sang mga multinasyunal nga kumpanya ang kalidad sang binhi para obligahon ang mga manugsibuyas nga magbakal sang mga bulong kontra sa balatian kag peste.

Importasyon kag manipulasyon sang presyo

Kinaandan ara sa ₱10-₱25 kada kilo lang ang pagbakal sang sibuyas sa mga mangunguma, labi na sa panahon sang tig-alani. Ini samtang abot-langit ang presyo sang sibuyas sa lokal nga merkado nga nagalab-ot sa ₱120-₱250 kada kilo.

Paagi sa iskema nga stock buying (pakyawan nga pagbakal), nahimo nga manipulahon sang lokal nga mga komersyante ang presyo sang sibuyas. Ang lokal nga sibuyas nga ginabakal sa manubo nga presyo ginatipon sa mga bodega nga kinaandan ginapanag-iyahan man sang mga negosyante. Ini para tugahon ang artipisyal nga kakulangon kag hatagan-rason ang importasyon sang sibuyas. Ang mga ginaimport nga sibuyas sa mas barato nga kantidad ginakategorya nga “reject” o ginahaboy na sa iban nga pungsod. Ginatipon man ang mga ini sa mga bodega, kag ginabaligya lang sa panahon sang tig-alani agud mapanubo ang presyo sang lokal nga sibuyas. Kon manubo na ang presyo sang lokal nga sibuyas bangud sa pagbaha sang imported nga sibuyas, liwat nga hingalitan sang mga komersyante ang kahigayunan para baklon sa pinakamanubo nga presyo ang lokal nga sibuyas, nga ginatago man sa mga bodega kag liwat nga paggwaon para ibaligya sa panahon nga gamay ang suplay kag mataas na ang presyo.

Ang importasyon sang sibuyas ang pinakamabaskog nga pagwasak sa pangabuhian sang manugsibuyas. Sa mga produkto nga pang-agrikultura nga ginabakal sang pungsod sang 2020, pinakadaku ang bolyum sang sibuyas (40,585 metriko tonelada nga nagabalor sang ₱2.03 bilyon). Bangud diri, naglab-ot na sa 39% sang kabilugan nga suplay sang sibuyas sa pungsod imported na. Wala pa nalakip diri ang mga sibuyas nga iligal nga ginapasulod sa pungsod.

Sang 2020, bumagsak sa ₱8 kada kilo sang sibuyas ang presyo sang baligyaanay sang mga imported nga sibuyas, pangunahon halin sa China, nga ginpahanugutan mismo sang Department of Agriculture. Pagkaputo kag paglumos sa utang ang dulot sini sa mga manugsibuyas. Plano sang rehimeng Duterte nga itodo pa ang importasyon sang sibuyas, paagi sa pagkakas sa 75% taripa sa pag-import sang 1,718 klase sang sibuyas. Sandig ini sa Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP), isa ka kasugtanan sang mga pungsod sa Asia nga nagaduso sang liberalisasyon sa sektor sang agrikultura.

(Ang artikulo nga ini halin sa Pulang Silangan, rebolusyonaryong pahayagan sa Silangan Gitnang Luson.)