Ang makasuluka nga pagtingub sang NCIP kag NTF-Elcac

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoEnglish

Madugay na nga panawagan sang mga tumandok nga Pilipino ang pagbungkag sa National Commission on Indigenous Peoples (NCIP) kag pagbasura sa layi nga nagtukod sini, ang Indigenous Peoples’ Rights Act. Madugay na nga gintalikdan sang NCIP ang mandato sini nga protektahan kag sakdagon ang interes kag kaayuhan sang mga minorya. Ginbuyagyag sang mga tumandok nga maluwas sa hayagan nga korapsyon sang ahensya, daku nga pagtraidor ang ginahimo sini sa pagbaligya sang mga dutang ansestral sa dumuluong kag lokal nga mga kumpanya sa pagmina, pagpangtroso, komersyal nga plantasyon kag mga planta pang-enerhiya.

Labi pa nga nagsingki ang pagka kontra-minorya sang ahensya pagkatapos ipwesto ni Rodrigo Duterte bilang nagapamuno sini si Allen Capuyan, isa ka korap kag kriminal nga retiradong koronel.

Si Capuyan may maduguon nga rekord sang pagpanalakay sa mga tumandok. Nangin pangulo siya sang Task Force Gantangan nga taga-organisa sang mga grupo nga paramilitar nga nagadepensa sa daku nga mina kag notoryus sa pagsabwag sang teror kag pagpamatay sa mga lider sang Lumad.

Imbolbado man si Capuyan sa nagkalainlain nga mga krimen kag kagarukan lakip ang dalagkuan nga pagpasulod sang iligal nga droga. Nagserbi siya nga hepe sang Intelligence Service of the Armed Forces of the Philippines sa panahon ni Gloria Arroyo kag imbolbado sa pagpalusot sa lapnagon nga pagdinaya sa eleksyon.

Kadungan sang pagpamuno sa NCIP, gintalana man si Capuyan bilang executive director sang NTF-Elcac. Sa idalom sang iya pagpamuno, nangin pangunahon nga instrumento sang NTF-Elcac ang NCIP para sa “pagnyutralisa” sa mga tumandok sa ngalan sang “kontra-insurhensya.” Nagpamuno ang ahensya sa pinakamakasiligni nga pagpang-redtag nga pauna sa lapnagon nga pagpamatay, pagpang-aresto, pagpaantus, pilit nga pagpasurender kag pagpalayas sang mga minorya sa ila nga mga duta. Nagserbi ini nga tagapangapin sa pinakamakangilidlis nga mga krimen sang militar kag sang rehimen batuk sa mga pungsodnon nga minorya.

Kapitalista nga pagpang-agaw sang dutang ansestral

Sa idalom ni Capuyan, nag-arangkada ang pagpang-agaw sang duta kag pagpalayas sa mga pungsodnon nga minorya sa ila manggaranon-sa-resorsa nga duta. Nagalab-ot sa 5 milyong ektarya sang mga dutang ansestral ang ginhatag sang rehimeng Duterte para sa eksplorasyon kag operasyon sang dumuluong nga mga kumpanya sa pagmina. Gintalana man sang rehimen ang mga suba kag danaw para patindugan ang mga ini sang mga megadam kag plantasyon nga komersyal sang mga kumpanyang Chinese.

Nangin pangunahon nga papel sang NCIP nga manipulahon kag pwersahon ang mga apektado nga komunidad para sa ila “Free, Prior, and Informed Consent” (FPIC) o pagpahanugot sa operasyon sang ginpaboran nga mga kumpanya. Sining nagligad nga tuig, nangin instrumento ini sa pagmanupaktura sang FPIC sa Kalinga para hatagan dalan ang pagtukod sang duha nga Gened Dam. Nagpagwa man ini sang mga kwestyunable nga FPIC para sa mga kumpanya sa mina nga TVI-Pacific sa Zamboanga del Norte kag Sagittarius Mines Inc. sa South Cotabato. Ang mga komunidad nga ini, upod ang iban pang komunidad nagatinguha nga pangapinan ang ila nga pangabuian kag kultura, ang target sang mga operasyong kombat sang militar kag ginpaidalom sa masingki nga militarisasyon.

Kampanya nga henosidyo

Para hatagan rason ang daku nga operasyong kombat, pagpamomba, madugay nga militarisasyon kag pagpamigos sa mga minorya nga nagabato, sa bibig pirme ni Duterte nga ginhalinan sang daku nga numero sang mga katapu sang Bagong Hukbong Bayan ang mga komunidad sini.

Nangin ahente ang NCIP sa kampanya sang pwersahan nga pagpasurender sang sibilyan nga mga tumandok. Naggamit ang ahensya sang mga peke nga Datu (nga mga nagapamuno sang mga grupo nga paramilitar) para pakalainon ang Bagong Hukbong Bayan, upod ang ila mga katribu nga ginaakusar sang militar nga nagasuporta sa armadong hublag. Kon indi magsunod sa ila nga pagpaniplang, hayagan nga ginapatay.

Sang 2021 lang, talalupangdon ang mga krimen sang rehimen ang masaker sa tatlo ka pamatan-on nga Manobo sa Lianga, iligal nga pagpang-aresto sa mga tumandok nga sanday Renalyn Tejero, Gary Catamin kag Beatrice Belen kag pagpasaka sang himu-himo nga kaso sa lider Igorot nga si Windell Bolinget. (Sa katapusan sang 2020 natabo ang pagmasaker sang estado sa siyam kag pag-aresto sa 17 Tumandok nga nagabato sa pagtukod sang megadam sa Panay.)

Maluwas diri, nangin talalupangdon ang pagsalakay sa Bakwit School sa Cebu, pag-aresto sa 25 partisipante kag detensyon sa pito. Isa sa mga gin-aresto kag ginkulong sa panahon nga ina si Chad Booc, nga ginpatay sang militar sang Pebrero, upod sang Lumad nga si Jurain Nguho kag tatlo pa samtang nagabyahe sa New Bataan, Davao de Oro.

Ang makasuluka nga pagtingub sang NCIP kag NTF-Elcac