Sa kawad-on sang bastante nga trabaho Ginatulod ang mga Pilipino sa gig economy

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoEnglishBisaya

Nagapadaku ang numero sang mga Pilipino nga nagasulod sa ginatawag nga “gig economy” sa nagligad nga mga tuig. (Ang “gig” isa ka trabaho nga temporaryo kag wala sang kaseguruhan.) Sang 2018, nagalab-ot na sa 2 milyong mamumugon ang napasulod diri. May mga tantya nga pila ka beses ini nga nagdaku sa panahon sang pandemya. Mayorya (84%) sa ila nakasalig sa mga plataporma nga online o nagakuha sang mga “gig” paagi sa internet.

Sang 2021, pinakamadasig ang pag-uswag sang gig economy sang Pilipinas sa bilog nga kalibutan. Pinakamadamo diri ang mga tagadeliber sang gamit kag pagkaon o ang ginatawag nga Transport Network Vehicle Service (TNVS).

Sa report sang Google, pinakadaku ang pag-uswag sang online food delivery service sa pungsod. Gintulod sini ang kabilugan nga kita sang gig economy pakadto sa $17 bilyon, 93% nga mas mataas kumparar sa nagligad nga tuig.

Isa ang kumpanyang Singaporean nga Grab Holdings Inc. sa pinakadaku nga nagkita sa gig economy sa Pilipinas. Sa panahon sang pandemya, nagdaku ang balor sang kumpanya sang 39% kag pinakamataas ang kita sini ($507 milyon) sa una nga kwarto sang 2021.

Ang kakumpitensya sini nga Foodpanda, nga ginapanag-iyahan sang German nga Food Hero, nakalista sang 70% pagtaas sa online food delivery. Nag-uswag man ang kita sang mga kumpanya pareho sang kumpanyang Singaporean nga Shopee kag kumpanyang Chinese nga Lazada nga pareho ara sa online shopping.

Ginatiglawas sang “gig economy” ang pinakamalaut nga porma sang pleksible nga pagtrabaho kag todo-todo nga pagpuga sang superganansya halin sa mga mamumugon. Samtang nagakuripon sang kita ang dumuluong nga mga kumpanya, nagalala nga nagalala ang kahimtangan sang mga mamumugon sini.

Daw ginpanas ang relasyon nga taga-empleyo kag empleyado sa tunga sang kapitalista kag mamumugon sa “gig economy.” Ginbansagan nga mga “independyente nga kontratista” ang mga mamumugon para kuno abi may kontrol sila sa “kaugalingon nga oras”. Ang matuod, ginpalaba sang mga kapitalista ang oras sang pagtrabaho. Sa TVNS, halimbawa, masami bilog mga adlaw, kag kis-a bilog nga gab-i, nga nagahulat ang mga drayber sang mga “order”. Ginapatuman sang mga plataporma diri ang sistema nga piece-rate (per piraso, o per byahe). Wala ginabayaran ang mga oras kon sa diin nagahulat sila. Baliskad ini sa kinamatarung sa bayad nga 8-oras nga adlaw sang pagtrabaho.

Ginpasa man sang mga kapitalista ang gasto sa mga kagamitan sa pagtrabaho. Ang mga mamumugon ang nagagasto para sa gasolina, salakyan kag pagkumpunir sang mga samad sini. Sila man ang nagabakal sang ila mga selpon kag load. Sang pandemya, sila ang bahala sa ila gamit sa ikaayong lawas. Mas malala, ginatulod sang kumpanya ang mga mamumugon nga magbakal sa ila sang may marka nga mga uniporme kag bulutangan nga nagalab-ot tubtob ₱3,000.

Bangud “independyente”, ginapagwa sang kapitalista nga wala ini sang salabton sa mga mamumugon. Nangin ligal ang pagbalibad nga hatagan sila sang health insurance kag hazard pay. Wala sang salabton ang mga kumpanya kon maaksidente o magbalatian sila samtang ara sa trabaho. Salabton pa sang mga mamumugon kon maatrasar ang ila deliberi bisan dulot sang lehitimo nga kabangdanan. Wala man sang obligasyon ang mga kumpanya nga hatagan sila sang bayad nga leave o day-off.

Nagapalala nga pagpanghimulos

Sa pagtuon sang Ecumenical Institute for Labor Education and Research (EILER), ginhingalitan sang mga kumpanya ang pandemya para magpuga sang dugang pa nga ganansya pagkatapos dumagsa sa “gig economy” ang mga mamumugon nga nadulaan sang trabaho bangud sa lockdown.

Ginbagsak sang mga ini pakadto sa ₱48 ang minimum nga kita sang isa ka drayber, halin sa ₱79 kada deliberi antes magpandemya. Ginpanubo man ang daan nila nga insentibo nga ₱770 padulong ₱390 nga ginakuha nila sa kada 11 ka maayo nga deliberi.

Sa panalawsaw sang EILER, bisan antes magpandemya, kinahanglan sang isa ka drayber nga magtrabaho sa tatlo ka plataporma (Grab, Foodpanda, Lazada) para makalab-ot sa ₱1,500 kada adlaw ang iya neto nga kita. Abereyds nga 200 pakete ang nadeliber niya kada adlaw.

Sa panahon sang pandemya, may mga kahigayunan nga 20 deliberi na lang kada adlaw ang nagakadto sa drayber, sa tantos nga ₱20-₱45 kada deliberi.

Luwas diri, wala sang ginahatag nga proteksyon ang kumpanya sa ila sa panahon sang nagakaproblema ang sistemang online, peke nga pag-order, o pagpang-ipit sa ila sang mga kostumer. Sila ang ginapabayad sa mga deliberi nga wala ginabaton sang mga kostumer.

Bangud mga “katuwang” kag “independyente nga kontratista”, ginakuhaan man ang mga mamumugon sang kinamatarung nga kolektibo nga makignegosasyon kag magreklamo sa indi matarung nga pagsulundan.

Sang Nobyembre 2020, ginatos ka mamumugon sang Grab ang nagreklamo sa upisina sang kumpanya sa Metro Manila. Ginpaandaman sila sang kumpanya nga kuhaon sa plataporma kon magprotesta.

Sang Hulyo 2021, mga mamumugon naman sang Foodpanda sa Davao ang nagprotesta. Ginduso nila nga pataason sang kumpanya ang ila “bahin” (suhol) sa mga deliberi. “Ginsuspendir” (ginkuhaan sang trabaho) sila sang kumpanya sang 10 tuig.

Sa pihak sang mga pamahug kag pagpaandam sang mga kumpanya, wala nagpalingkang ang mga mamumugon. Gintukod nila ang mga organisasyon sa Grab, Foodpanda kag iban pang kumpanya. Padayon nila nga ginaduso ang pagpataas sang kumpensasyon, paghatag sang benepisyo kag seguro, kag patas nga mga insentibo.

Ginatulod ang mga Pilipino sa gig economy