Monopolyo sang mga pamilya sa gubyerno

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoEnglishBisaya

Mayorya sang mga kandidato nga grupo nga nagadalagan sa idalom sang sistemang party list sa maabot nga eleksyon sa Mayo indi tiglawas sang mga imol, baliskad sa nakasaad sa katuyuan sang sistemang party list. Ini ang kongklusyon sa pagpanalawsaw nga ginhimo sang grupo nga Kontra Daya nga ginpaggwa sang Marso.

Maluwas sa kuneksyon sa daku nga negosyo kag sa militar, talalupangdon nga kinaiya sang mga nagapadalagan nga party list ang mangin palaagyan para mabutang ang mga pamilya nga pulitiko. Sa kabilugan nga 177 nga kandidato sa sistema nga party list, isa sa kada apat nagarepresentar sa mga dinastiya.

Lakip sa mga nagapanguna diri ang Tingog Partylist nga nagapostura nga tagasakdag sang interes sang pumuluyo sang Eastern Visayas, pero sa kamatuoran instrumento para maghugot ang kontrol sang pamilya sang mga Romualdez sa rehiyon. Ang subong nga tiglawas kag una nga nominado sang amo nga partido asawa ni Rep. Martin Romualdez sang Una nga Distrito sang Leyte, nga pakaisa ni Ferdinand Marcos Jr.

Sa pagpanalawsaw sang Ibon Foundation, indi magnubo sa 23 pamilya sang mga katigulangan sang Marcos-Romualdez ang nag-uyat sang poder, kon indi man subong nakapwesto sa reaksyunaryong gubyerno.

Isa sa mga katigulangan sang pamilya nga ini si Mariano Marcos, ang amay sang sadto diktador nga si Ferdinand Marcos. Ang tigulang nga Marcos nagserbi nga upisyal sa propaganda sang pasistang organisasyon sang Kapisanan ng Paglilingkod sa Bagong Pilipinas kag notoryus nga Makabayang Katipunan ng mga Pilipino (Makapili) sa panahon sang pagpanakop sang Japan. Pareho ang mga ini sang maka-Tuo nga partido nga Kilusang Bagong Lipunan ni Ferdinand Marcos Sr. kag iya pamilya.

Kaugalingon nga pamilya man ang ginarepresentar sang iban pang party list pareho sang PDP-Cares (Pimentel), Civac (Villanueva), Agimat (Revilla), BHW (Co sang Ako Bicol), Kusug Tausug (Tan sang Sulu) kag madamo nga iban pa.

Ang pagpangibabaw sang mga dinastiya lapnagon nga kinaiya sang pulitika sa pungsod. Ginasiling nga sa 70%-90% sang mga pusisyon nga ginapilian kontrolado sang mga impluwensyado nga pamilya. Sa isa ka pagtuon sa eleksyon sa lokal nga lebel (konsehal tubtob gubernador), nagagwa nga may 170 pulitiko nga myembro sang dinastiya ang nadugang sa kada pagkatapos sang eleksyon halin 1988-2017. May ara 10 eleksyon nga nalunsar sa panahon nga ina.

Sang 2001, naglab-ot sa 1,303 ang mga pamilya nga may duha nga nakapwesto nga myembro, 257 pamilya nga may tatlo ka myembro, kag 157 pamilya nga may apat o masobra pang myembro sa gubyerno. Subong, naghabok ang mga numero nga ini pakadto sa 1,548 pamilya nga may duha nga nakapwesto, 339 nga may tatlo, kag 217 nga may apat o sobra pang kapamilya.

Pagkatapos ang eleksyon sang 2019, 80% o apat sa lima nga gubernador may kapamilya nga ara sa pusisyon man. Nagalab-ot man sa 68% sang mga bise gubernador, kag 67% sang mga kongresman ang may pamilya man nga ara sa pwesto.

Pinakamadamo ang mga dinastiya sa Maguindanao, kon sa diin masobra katunga sang mga napili nga pusisyon okupado sang mga pangpulitika nga pamilya nga may duha o masobra pang kapamilya nga ara sa pwesto. Ginasundan ini sang Pampanga (49%) kag Bulacan (45%).

Pila sa mga pangpulitika nga dinastiya nga nagapabilin sa gahum pagkatapos ang eleksyon 2019 ang pamilya Dimaporo sang Lanao del Norte; Marcos sang Ilocos Norte; Kho sang Masbate, Mangudadatu sang Maguindanao; Ortega sang La Union kag Tan sang Western Samar.

“Indi malain ang mga pangpulitika nga dinastiya,” deklarar ni Rodrigo Duterte sang Nobyembre 2021 sang magbisita siya sa balwarte sang pulitiko nga pamilya Matugas sa Siargao Island, Surigao del Norte. Ini gani ang ginalauman nga pahayag sang pamilya nga ara sa putuk-putukan sang mga dinastiya kag labing nakabenepisyo sa monopolyo sang mga pamilya. Tatlo sa mga anak ni Duterte nakapwesto sa lokal nga gubyerno sang Davao City kag sa Kongreso.

Ang premyo nga ginalawayan sang mga pamilya nga ini—ang mga pork barrel, “SOP”, kikbak, kumisyon sa mga kontrata sang gubyerno kag iban pang porma sang korapsyon. Sila man ang una nga nakabenepisyo sa suhol sang mga kapitalista, sindikato sa droga, ismagling, iligal nga sugal, kag iban pa. Napanginpuslan man sang mga pangpulitika nga pamilya ang serbisyo sang militar kag pulis bilang ila nga pribadong hangaway, maluwas pa sa armadong mga tinawo nga direkta nga ginaempleyo.

Monopolyo sang mga pamilya sa gubyerno