Ito ay halaw sa tunay na buhay ng mga masang nakikibaka sa kanlurang plangka ng Gitnang Luzon. Ang mga pangalan ng mga pangunahing tauhan ay sadyang hindi tinukoy sa mga kadahilanang panseguridad.

Pulang-pula at sumisingasing sa galit na mukha ng panginoon. Pero nang mga sandaling iyon, walang maibulalas na katapangan ang kanyang bibig. Hawak ang kapirasong papel at bolpen ay nanginginig pa ang kamay na isa-isa nyang inilista ang mga pangalan ng mga lider magsasaka na walang pag-aatubiling nagpakilala pa sa kanya. Nagmistulang estatwa naman ang kanyang mga disipolong maton habang inaantay ang imamando ng kanilang panginoon.

​Patirik pa lang ang araw noon. Sinorpresa ng hindi bababa sa 40 masang katutubo mula sa 3 tribu ang panginoong maylupa na si Mr. Onyok at ang kanyang mga maton. Walang sabi-sabing winasak nila ang mga bakod at pinagbubunot ang mga poste.

Tinangka niyang pigilan ang mga ito. HOY, HOY, MGA BALUGA! ANONG GINAGAWA NYO? TIGILAN NYO YAN! TIGILAN NYO YAN! Pero tila bingi ang mga masang katutubo sa kanyang dumadagundong na boses (sfx).

Habang abala ang karamihan, hinarap siya ng mga lider katutubo. SA AMIN ANG LUPANG ITO. KAYA SA ARAW NA ITO AY AMING BINABAWI ANG LUPANG IYONG KINAMKAM.

Walang naisip na isagot ang panginoon. Sa dako roon, kanyang namataan ang ilang mga katutubong nakayukod sa mga pilapil na may dala-dalang bonghat.

AYAW KO NG AWAY. KUNIN KO NA LANG ANG INYONG MGA PANGALAN, ang tanging naisambit ng panginoon sa boses na biglang nabasag.

(ulitin: sa boses ng biglang nabasag:)

AYAW KO NG AWAY. KUKUNIN KO NA LANG ANG. INYONG..YONG. MGA PANGALAN.

​Nayanig ang langit sa pagbabangon ng mga api. (sfx)

Itong panginoong natakot mapatalsik sa trono, agad naghanap ng kakampi at gagawing mersenaryo. Kumpare nyang si kapitan agad sumugod sa tribu. (music/sfx entrance)

Kanyang nadatnan mga masa’y nagsisimula nang gumawa ng bahay. Naninikluhod ang kanyang boses na nakikiusap.

HINAY-HINAY LANG MGA MAHAL KONG KABABARYO. TIGILAN MUNA NINYO ITONG TRABAHO. AYUSIN NATIN ITO SA MAHINAHONG PARAAN PARA WALANG GULO. AKO NA MUNANG BAHALA, MAGTIWALA SANA KAYO.

At napahinto nga mga masang katutubo. Itong nagsasalita’y kinikilala kasi nilang santo. Natapos ang usapan sa malalim na buntong hininga (sfx) at taimtim na dasal. (koro:) SYA NAWA, AMEN.

​Subalit, makalipas ang ilang araw, sumambulat na kulog itong balita. (sfx) Ngalan ng mga lider katutubo’y nakatala sa Bibliya. Ang sabi, sila’y may sabpwena. “DAMAGE TO PROPERTY” ika banggit ng nakasulat. PAGKAKASALA’Y MATUTUBOS NG DALAWAMPUNG LIBONG PISO BAWAT ISA. KUNG HINDI, KAYONG PINAGPALANG NAKATALA AY MAKUKULONG. SA SALA NG HUSGADO KAYO’Y PUMARITO AT KUNG HINDI KAYO’Y IPAPAARESTO.

​Ang mga tribu’y nagulantang. (sfx) Hindi nila napaghandaan itong tusong hakbang. Saang sulok ng kabundukan nila makakalap ang halagang dalawampung libong piso? Presyo ng puso ngayon ay singkwenta pesos lamang kada sako. Wala nang palay na mababayo. Halaga ng karne ng baboy dikut ay siento singkwenta pesos lamang kada kilo. Said na ang laman ng kamoteng kahoy. Lipas na ang mga pananim sa uma
… Sandaling nagnilay-nilay ang mga masang nasasakdal. At sa huli’y umabot sa isang pagpapasya.

​Dumating na ang araw ng pagtutuos. (music/sfx: ) Lulan ng 1 dyip, (sfx) mga masang katutubo’y sisksikan sa loob. Meron pang nakasabit at nasa taas ng bubong. Pagdating sa bulwagan ay agad nagpalinga-linga.

Napurnada na! Pangakong abugado ng NCIP ay wala pa. At wala na yatang balak magpakita kahit man lang bula. Sugod ang mga masa sa munisipyo! (sigaw: sugod!)

Si Mayor ng marinig ang kanilang kwento, napabilib sa mga katutubo. Itong mga kaharap niya’y may pinaglalabang prinsipyo. Ang lakas ng kanilang pagkakaisa ay nagbunga ng isang alyado. Kaagad silang binigyan ni mayor ng isang abogado.

​Walang bolahan o masikot-sikot pang usapan. Kaagad nilang inilahad ang aping kalagayan. Payak, matapat at matalas na propaganda-ahitasyon ang umantig sa damdamin ng abugadong peti-burges. Nakabig ang kanyang simpatya at nanindigan sa panig ng mga api. Kaagad ay nangakong ipagtatanggol sila sa hukuman ng mga poon.

​Nagmartsa na sila ngayon patungong sala ng hukom. (music/sfx) Sa loob ng malamig na kwarto, nasa sentro ang hukom at sa isang tabi, naroroon ang panginoong si Onyok. Posturang mayabang, nakataas pa ang noo. Pero nang makitang sumisikip na ang kwarto sa dami ng mga katutubo ay nagbago ang anyo. Butil-butil ang pawis, sapu-sapo ang dibdib.

​Napansin ng hukom ang kalagayan ng panginoon. LUMABAS MUNA KAYO’T MAGHINTAY NG TAWAG. HUWAG KAYONG TATAKAS KUNG AYAW NYONG MAKULONG.

​Pansamantalang nilisan ng mga masa ang kwarto ng hukom. Sa labas tahimik ang lahat. Ang ilang nasasakdal ay nangangatog na ang tuhod, malamig kasi doon at hindi pwedeng magdapog. Ang iba naman’y pinagpapawisan na ng malapot masikip kasi ang lugar, sa dami nila ay kulang ang espasyo. Ang lider ang bumasag sa katahimikan.

KUNG MAKUKULONG TAYONG LAHAT, IPAPAKIUSAP KO SA HUKOM NA PAUWIIN KAYO AT AKO NA LANG ANG IKULONG. Kaagad na sumagot ang isa. HINDI! KUNG ANG MGA LIDER AY IKUKULONG, PAKUKULONG NA TAYONG LAHAT! Agad namang sumigunda ang iba pa. WA, WA! PITIG YA HABAIN. PAKUKULONG NA TAYONG LAHAT! NAKU, AKO NA LANG!, banggit uli ng lider. KASI PAG AKO LANG MAG-ISA ANG NAKULONG AT KAYO AY MALAYA, MARAMI KAYONG MAGHAHANAP NG AKING PAMPYANSA! (sfx: tawanan)

Tawanan na ang lahat. Natigil lamang ang kasiyahan nang muli na silang ipatawag.

​Tinawag ang mga nasasakdal. (sfx: pokpok ng judge)

Kahit kinakabahan ay pumaroon sa harapan ang mga lider. At sinimulan na ang padasal. Upps, englis ang litanya.

Matapat na nagsalita ang mga katutubo. PASENSYA NA KAGALANG-GALANG NA HUKOM. KAMI PO’Y HINDI NAKAPAG-ARAL DAHIL SA MATINDING KAHIRAPAN. SALITANG BANYAGA, DI NAMIN MAINTINDIHAN.

Sige,sige! Ano palang gusto nyong lenggwahe? Tagalog o kapampangan? tanong ng hukom. KAPAMPANGAN!, sabay-sabay pang sagot ng mga katutubo. Kaya ang nangyari, naging kapampangan ang usapan sa kurtrum.

​Sinimulan na ang paglilitis. Tutu pen a makabonet kayu enyang minta keng bale ni Mr. Onya?, tanong sa lider. ALI PU. MISABI KAMI PEN! At parang nagrorosaryong tumugon ang iba pa. WA! WA! PITIG YA HABAIN! PITIG YA HABAIN At ganon na nga ang nangyari. Sa bawat tanong, di lang lider ang sumasagot. Hindi mapigil ng hukom maging ng tagapamayapa ang mga masa na magsalita kahit hindi sila ang nasasakdal. (sigaw: Order, order in the court! Manahimik. Sa kapampangan)

Sa paglilitis na iyon, binigyang linaw ng mga masang katutubo ang misteryo ng kanilang kahirapan at pagpapakasakit. Pangangamkam ng lupa ni Onya, sa korte nabulgar!

​Sapu ang dibdib na para bang aatakehin ng sakit sa puso, nagmistulang impyerno para kay Onyok ang mga sandaling iyon. Bigo ang panginoong turuan ng leksyon itong matatapang na mga katutubo. At para naman hindi tuluyang magdilim ang langit, itong hukom nagbaba na ng hatol. (sfx: pukpok) O SIGE, EH DAKO KAYU PAKULONG NGENI PERO PAG INULIT NYO PA ING PANIRA ING ARI-ARIAN, PAKULONG DA KAYU. NUNG KE KAYU YA ING GABON, MAGDEMANDA KAYU!

​Pinagbunyi ng mga masang katutubo ang di nila pagkakulong. Pero itong babala sa isip nila ay nagmarka. Paano na ngayon? Paano na nila mababawi ang lupang kinamkam? Alam nilang hindi sapat na may atorni na silang kaibigan para ilaban ang kaso sa korte. Naalala nila ang sabi ng mga kasama noon. KILUSANG MASA LAMANG ANG MAKAKAPAGPANALO NG LABAN NA ITO. Pero paano nga ika kung gagamitan na sila ng batas?

​Kaya ganon na lang ang kanilang tuwa nang ang kanilang hukbo’y dumating na. (music: narito na ang hukbo namin) BAKIT NGAYON LANG KAYO ABE? ang kanilang bungad kasabay ng mahigpit na pakikipagkamay. Nagmistulang piging kaagad ang pagkikita kahit murang saging lamang na nilaga ang kanilang pinagsaluhan. At kahit walang kapeng pampainit sa sikmura, nagliliyab na dapog ang nagdagdag init sa maalab na balitaan. Nang gabing iyon, ang hukbo at masa ay magkasanib na nag-aral ng rebolusyonaryong karanasan. Sa pamumuno ng Partido, matalas na nalagom ang mga aral sa pakikibaka.

​Binati ng Partido at hukbo ang mga masa sa kanilang matagumpay na pagkilos. Nang magbangon ang mga api, nayanig ang langit (sfx) at nangatog ang tuhod ng panginoon. Ang pagdulog sa korte ni Onya at paggamit ng reaksyonaryong batas ay patunay lamang sa pagkilala ng panginoon sa kapangyarihan ng nagkakaisang lakas ng mga katutubo. Ang pagkakaisa ding ito ang nakahamig ng suporta ng ilang pulitiko at abogado. Ito rin ang naging makapangyarihan nilang sandata sa pagharap sa husgado. Kaya may dapat pa bang ipag-alinlangan?

Pinatunayan ng mismong rebolusyonaryong karanasan nila kung gaano kalakas na sandata ang sama-samang pagkilos. Muli silang tinanong ng mga kasama. KAYO BA’Y PURSIGIDO PANG BAWIIN ANG LUPANG KINAMKAM NI ONYA? Iisa ang tono at sabay-sabay pa ang kanilang sagot. WA! WA! IPAGLABAN TAMU ING LUTA TAMU!

​Sa pamumuo ng Partido ang hukbo at masa ay nagkunot ng noo, nagsunog ng kilay sa pagbubuo ng pagkakaisa. Tinanglawan sila ng rebolusyonaryong teorya ng Marxismo-Leninismo-Maoismo sa pagbalangkas ng plano sa pagkilos. At ito na ang kanilang mga napagkaisahan.

• Pulungin uli ang mga tribu at ipamalita ang ating tagumpay!
• Ihandang muli ang mga masa sa gagawing pagbawi. Mas maraming mga tribu ang kalahok, kasama ang mga kababaihan at kabataan.
• Mas matatag at malakas na kilusang masa ang ating katugunan sa anumang panggigipit ng reaksyonaryong batas.
• Armadong pakikibaka ang katapat ng reaksyonaryong pandarahas.

At bilang suporta sa pakikibaka ng mga masang katutubo, ginawaran ng Demokratikong Gubyernong Bayan sa pamamagitan ng Bagong Hukbong Bayan ng ‘babala’ ang panginoong si Onya sa kasong pangangamkam ng lupa at panggigipit sa mga masang katutubo. Ano pa mang kontra-mamamayang kanyang gagawin ay tiyak na kanyang pananagutan sa mamamayan at rebolusyonaryong kilusan.

Hindi pa rito nagwawakas ang ating kwento. Kaya kung gusto niyong masubayabayan ang susunod na kabanata sa buhay pakikibaka ng ating mga rebolusyonaryong masa, maging masikhay sa gawaing masa. Huwag kalilimutan ang linyang masa.