PRWC » Ulos | 2023

Ulos | 2023

February 08, 2024

Download here: PDF

Paunang Salita

Makatarungan ang matagalang digmang bayan. Hindi ito susulong, magkakamit ng mga tagumpay o makababangon mula sa mga kahinaan, kung hindi ito puspos ng katwiran. Kung hindi ito makatarungan, hindi ito lalahukan at tatangkilikin ng ilan nang salinlahi ng mga magsasaka, manggagawang bukid, manggagawa at mga petiburges na yumakap sa hangarin ng paglaya at bumagtas sa landas na puno ng sakripisyo at kahirapan. Kung wala itong katwiran, matagal na itong nagupo.

Kung pakikinggan ang kaaway, deka-dekada nang nagapi/nagagapi/magagapi na ang armadong kilusan. Ipinagmamalaki nito ang dami ng bombang naihulog at mga bala ng kanyong inasinta sa mga katawan. Pero madalas, hindi sa mga armado at may kapasidad lumaban kundi sa mga magsasaka, kanilang mga ina at ama, mga bata at sanggol at di miminsan, sa mga nakapastol na kalabaw sa parang. Mula sa pagdanak ng kanilang dugo, umuusbong ang bagong mga mandirigma na mas matapang, mas makatwiran at mas determinadong lumaban.

Ito ang dahilan kung bakit sa 55 taong pag-iral ng armadong kilusan, lagpas pitong presidente at di mabilang nang mga kampanya ng pagkubkob at supresyon, hindi ito nagapi/nagagapi/magagapi.

Walang hukbo, gaano man kalaki o kasopistikado, ang lubos na makadudurog sa hukbong may makatarungang ipinaglalaban, umuusbong at kinakalinga ng malawak na masang inaapi at pinagsasamantalahan.

Pambungad

Ang koleksyon na ito ng Ulos ay pumapaksa sa pagkamakatarungan ng armadong paghihimagsik ng mamamayang Pilipino. Laman nito ang bago at lumang mga obra ng mga Pulang mandirigma at mga kasapi ng Partido at organisasyong masa na direktang kalahok sa armadong paglaban. Ilan sa mga ito ay nailathala na sa mga publikasyong panrehiyon.

Binubuksan ang koleksyon ng tulang “Bakit Ko Naman Isasara ang Pinto Ko sa Inyo?” na nagtampok ng katwiran ng isang magsasakang malaon at malalim na sumusuporta sa hukbo sa kabila ng panggigipit ng militar. Ipinakita nito bakit hindi kailanman matatalo ang mahigit limang dekadang paglaban.

Sa tulang “Wala na daw NPA?” sinagot ang taun-taong pagmamayabang ng reaksyunaryong hukbo na nadaig nito ang hukbong bayan. Pabirong sagot nito:

Sus, basaha! (Sus, pakibasa!)
Sa ngalan pa lang daan- (Sa pangalan pa lamang-)
NaPA man! (Meron pa!)

Kinikilala ng sinumang totoong taktisyan ng gera na mahirap, kundiman imposibleng gapiin ang isang gerilyang hukbo.

Sa magkatambal na kwentong “GM, Kasal, TO” at “Semana Santa,” pareho mula sa Bagong Hukbong Bayan sa Surigao del Sur, inilarawan ang buhay-at-kamatayang pakikibaka ng mga rebolusyonaryo.

Sa “GM, Kasal, TO,” ni Kasamang Lino, maaksyon niyang ikinwento ang pagdaraos ng dalawang magkasunod na taktikal na opensiba ng isang platun ng Pulang mandirigma noong 2020 laban sa dalawang target militar na lubos na nagpahirap sa mamamayan sa kanilang eryang kinikilusan. Ipinamalas ng platun ang mataas na diwang palaban at disiplina, gayundin ang demokrasyang dumadaloy sa loob ng hukbo, sa pagpapatupad ng mga gawaing militar. Naipakita ni Ka Lino ang krusyal na ambag ng masa sa paglulunsad ng armadong pakikibaka.

Ang “Semana Santa” ay kwento ni Kasamang Ju, isang babaeng medik ng platun ng BHB na kumikilos sa magkakalapit na bayan sa Agusan del Sur at Surigao del Sur. Isa siya sa mga nakaranas ng magkakasunod na panganganyon noong 2019 na sinundan ng mga depensibang aksyon sa recovery area. Dumanas siya ng pagbaba ng kumpyansa sa masa at ang motibasyon na magpatuloy. Ngunit sa tulong ng mga kasama at mga medikal na propesyunal, gayundin ng sariling pagsisikap, unti-unti niyang nalampasan ang krisis na ito at naunawaan ang kahalagahan ng pagtitiyaga. Hanggang ngayon, patuloy na ginagampanan ni Kas Ju ang kanyang tungkulin sa loob ng BHB.

Ang mga Tula sa Kanayunan ay mga Tula ng Digmang Bayan ay pwedeng ituring na isang pasakalye kung saan ipinahayag ng manunula na ang magbabasa na ang “bahalang umunawa.” Anito,

Demokratikong Rebolusyong Bayan
Iyan lang ang
aming kayang i-tula
Pagkat iyan lamang
ang buhay at kamatayan
Ng isang pulang Mandirigma.

Pero ang totoo, kaya ng bawat mandirigma ang humugot sa kanyang kaloob-looban para sumulat ng mga tula, kanta at kwento para salaminin ang kulay at sigla, tagumpay at hinagpis ng pag-aarmas, at ang buhay-at-kamatayang pakikibaka ng masa at hukbong bayan. Mula sa panlipunang usapin, tulad ng pyudal na pagsasamantala sa kanayunan sa tulang “Todtod: Tatama rin ako!” at mga partikular na tungkulin, tulad ng nasa tulang “Matematika sa Kusina,” kaya niyang lumikha ng rebolusyonaryong literatura.

Kaya niyang bigyan ng boses ang poot na nadarama sa tuwing nakababalita ng pagdurusa ng masa. Halimbawa nito ang tulang “Sinumpaang Salaysay para sa Hukuman ni Raymond Manalo,” na isinulat noong nagsisimula pa lamang ang kaso laban kay Jovito Palparan. Ani ng kasamang sumulat:

Nang mabasa ko ang nasabing salaysay;
Nanginig ang buo kong katawan
Wala pang nagpaantig sa akin sa nakaraan
Ni mga trahedhang animo’y kagimbal-gimbal
Sorpresang atake ng kaaway o pagkabihag man.

Lalong kagimbal-gimbal, na pagkalipas ng 14 taon matapos isulat ang tulang ito, ipinawalangsala ng korte si General Palparan, berdugo sa likod ng pagpapahirap kay Raymond Manalo.

Kayang isalin ng Pulang mandirigma sa mga salita at obra ang kanyang mga saloobin at pagkilala sa samutsaring sakripisyo na kailangan sa pagrerebolusyon. Sa tulang “Sa Aking Paglisan,” nagpaalam ang isang ina sa bago niyang silang na sanggol.

Pag-iwan sayo’y hindi madali
Sa bawat iyong paghikbi
Labis ang aking pighati

Buhay man ang ialay, at inalay na, ng maraming martir. Pagpupugay sa tulad nila ang tulang “Sa Gubat na Yaon,” na alay sa Catbalogan 10 at sa “Babaeng Gerilya” na inialay ng manunulat sa kanyang “pinunong amazona at sa lahat ng matitikas at magigiting na rebolusyonaryong babae.”

Sa kwentong “Tatak Wong,” ipinakilala si Ka Wong, isnayper, kumander, magiting na mandirigmang pinatay habang nasa kustodiya ng kaaway, labag sa mga batas ng digma. Kasama niyang brutal na pinatay ang mag-asawang kumander at duktor ng hukbong bayan na maihahalintulad sa piksyunal na karakter nina Yoo Shi-jin at Kang Mo-yeon na “Mga Inapo ng Araw.”

Ang “Koleksyon ni Arka” ay serye ng mga portrait o mga iginuhit na mukha, gamit ang papel at bolpen, bilang pagpupugay ng isang mandirigma sa South Central Negros sa mga upisyal at kadre ng Partido na namartir nitong nakaraang mga taon.

Kung gaano pinagpupugayan ang mga martir, siya ring kinamumuhian ng mga mandirigma ang mga nagtaksil sa bayan. Kinutya sila sa kantang “Traydor” bilang mga demonyo at “peste sa sakahan” na “duwag sa sakripisyo at kahirapan.”

Mula sa sulat- at guhit-kamay na e-zine ang komiks na ang “Ano ang dapat gawin para hindi maipit ng ECLIP?” Ginamit ng mga kasama sa Central Luzon ang pormat na e-zine para mabilis na makapaglathala ng mga kwento, tula at iba pang literatura sa kalagayang mahirap ang ibang pormat ng distribusyon.

Sa huli, simpleng inilahad sa tulang “Maghimagsik” kung para saan ang paghihimagsik. Anito:

Para sa kalayaan, Maghimagsik!
Para sa katarungan, Maghimagsik!
Para sa kasarinlan, Maghimagsik!
Para sa kaunlaran, Maghimagsik!
Para sa karapatan, Maghimagsik!
Para sa bayan, Maghimagsik!