Isa ang pinya sa mga nagapanguna nga produkto pang-agrikultura sang Pilipinas. Ang pungsod ang ikaduha nga pinakadaku nga eksporter sang pinya sa bilog nga kalibutan. Ang patubas nga pinya sang nagligad nga tuig nga 2.7 milyon metriko tonelada (MT) nagabalor sang ₱674.54 milyon. Mayorya (85%) sang kabilugan nga lokal nga produksyon sang pinya ang kontrolado sang mga higante nga multinasyunal nga korporasyon sang Del Monte Philippines Incorporated kag Dole Philippines (Dolefil) nga pareho nga gintukod sang mga kumpanyang US sang dekada 1920. Ginapanag-iyahan subong sang daku nga burgesya-kumprador nga pamilya Campos ang Del Monte Philippines kag sang kumpanyang Japanese nga Itochu Corporation ang Dolefil.

Ginabaligya ang pinya nga preska, naka-lata, o ginproseso bilang ilimnon kag nakamikskla sa ibang produkto nga pagkaon. May gamay nga bahin nga ginaproseso bilang tela. Suno sa pinakaulihi nga datus sang rehimen, ang abereyds nga reteyl nga presyo sang pinya ₱53.07 kada kilo. Ginasiling sini nga ginabakal ini sa balor nga ₱19.37 kada kilo pero sa aktwal ₱5 kada kilo lang ang pagbakal sini sa mga mangunguma.

Sakup sang mga pinyahan ang 66,048 ektaryang dutang agrikultural sa bilog nga pungsod. Daku nga bahin sini nakakonsentrar sa Northern Mindanao Region (26,507 ektarya) kag Soccsksargen (24,561 ektarya). Ginatantya nga 32,000 ektarya ang mga plantasyon sang pinya sang Dole samtang 20,000 ektarya naman ang sa Del Monte nga pareho nga gin-agaw sa ansestral nga duta sang mga Lumad. Ang relatibong mas gamay nga mga pinyahan napaidalom sa mga areglo nga leaseback kag contract growing kasosyo ang Del Monte kag Dolefil. Maluwas sa duha, nagapangontrata man ang Lapanday Foods Corporation sang mga Lorenzo, isa ka pamilya nga agalon nga mayduta.

Agresibo nga nagapalapad sang plantasyon ang mga kumpanya nga ini para magkuripon sang mas daku nga ganansya halin sa produksyon sang pinya. Sang 2014, nag-anunsyo ang Dolefil sang plano nga ekspansyon sang 12,000 ektarya. Agawon sini ang mga dutang agrikultural kag ansestral nga duta sa Soccsksargen nga madugay na nga ginatalauma kag ginapuy-an sang mga setler kag Lumad.

Ginagamit sang mga kumpanya nga ini ang mga padihut nga contract growing kag leaseback para direktang kontrolon ang mga kadutaan nga ginapanag-iyahan sang mga mangunguma para sa produksyon sang pinya. Ang contract growing isa ka areglo kon sa diin ginapasa sa mangunguma ang bilog nga proseso sang produksyon, samtang ang presyo sa pagbakal, kadamuon sang produkto kag kalidad sini solo nga ginatalana sang korporasyon. Ang sistema nga leaseback naman isa ka areglo kon sa diin ang duta (nga napaidalom sa pagpanag-iya nga “kooperatiba”) madugay nga ginaarkilahan sang mga korporasyon sa tuman kanubo nga balor. Ginadumilian magtanom sang ibang pananom, bisan para sa pagkaon, sa mga duta nga ini.

Pagpanghimulos sa mga mamumugon sa uma

Sa panahon sang tig-alani, nagaempleyo ang daku nga plantasyon sang mga sakada para labing makakinot pa. Ginadingot sa ila ang kinamatarung mag-organisa, mag-unyon kag makabaton sang disente nga sweldo kag mga benepisyo. Lapnagon man ang sistemang pakyawan para labing makahukhok pa sang ganansya halin sa mga mamumugon sa mga plantasyon sang pinya.

Dugang nga paantus kag problema sa mga mangunguma sa mga pinyahan ang sistematiko kag madugay nga naekspos sa makahililo nga mga kemikal (pestisidyo, herbisidyo kag pangpatambok) nga ginagamit sang mga multinasyunal para padasigon kag palawigon ang kabuhi sang mga pinya.

Produktong nga pang-eksport

Sa 2020, naglab-ot sa 990,780 metriko tonelada (MT) sang preska kag ginproseso nga pinya ang gin-eksport sang Pilipinas sa balor nga ₱674.54 milyon. Masobra sangkatlo ini sang kabilugan nga bolyum sang pinya nga naprodyus sang pungsod. Daku nga bahin (71%) sang gin-eksport nga pinya sang Pilipinas nagkadto sa US (236,810 MT), China (231,340 MT) kag Japan (231,080 MT). Sa idalom sang rehimeng Duterte, lima ka beses nga naghabok ang bolyum sang gin-eksport nga pinya sang Pilipinas sa China–halin 44,360 MT sang 2016 pakadto 231,340 MT sa 2020.

Sa US, ang abereyds nga reteyl sang presyo sang preska nga pinya $1.44 (₱72) kada kilo o halos apat ka beses nga mas daku sa presyo kon ginabaligya sang mga mangunguma sa (₱19.37). Nagabalor naman ang pineapple juice sang $2.8 (₱140) kada litro.