Koresponsal. Doble ang kabudlay nga ginaagyan sang mga migrante nga mamumugon sang maghanot ang pandemya nga Covid-19. Lakip sa ila ang migranteng titser nga si Julie, isa ka titser halin sa Mindanao nga nagtrabaho sang pila ka tuig sa isa ka pungsod sa Asia. Kumparar sa ibang mga pungsod, gamay lang ang komunidad sang mga Pilipino didto.

Nagpasimpalad si Julie malayo sa iya pamilya kag kaugalingon nga pungsod para sa mas mataas nga sweldo. Katumbas sa sweldo sang isa ka nagapamuno nga titser sa Pilipinas ang pauna nga sweldo nga nabaton niya sa iya pungsod nga ginatrabahuan. Mataas ang demanda para sa mga titser nga Pilipino diri bangud sa kahanasan sa lenggwahe nga Ingles.

Sirado nga mga klasrum, muklat nga mga mata

Sang ginpasira ang mga iskwelahan halin Marso tubtob Abril 2020, namuklat si Julie sa bulnerable nga kahimtangan sang madamo nga migrante nga kapareho niya. Nakakita siya sang temporaryo nga trabaho kag nakabaton sang mga materyal kag medikal nga benepisyo. Pero wala niya malikawan nga lantawon ang mga titser nga napaidalom sa padihut nga “no work, no pay” nga nadulaan sang trabaho sang ginpasira ang mga eskwelahan kag wala makakita sang iban nga trabaho.

“Mas manubo ang sweldo nga pareho nila. Napaidalom sila sa 10-bulan nga kontrata gani wala sila sang sweldo sang mag-lockdown,” masubo niya nga istorya.

“Mapauli dapat ako sang Mayo 2020 para magbakasyon pero hambal sa akon, indi anay bangud mabudlay magbalik kon may lockdown pa,” istorya niya. Madamo nga titser nga nagpauli sa Pilipinas antes ang lockdown ang wala na nakabalik sa trabaho. Wala sila sang mga trabaho subong, dugang niya.

Nadulaan sang kita ang mga titser sa pungsod pero wala man bisan isa sa ila o mga mamumugon nga Pilipino nga nagapuyo ukon malapit sa iya ginadayunan ang nakabaton sang bisan ano nga pinansyal o materyal nga ayuda halin sa gubyerno sang Pilipinas.

Sa paglawig sang lockdown, nabatyagan ni Julie ang alyenasyon kag pagkasubo labi na kon nakita niya ang mga sirado nga eskwelahan. Nagkabalaka siya nga makwarantina nga isahanon, maubusan sang kwarta kag resorsa kag indi makapauli. Para mapamag-an ang balatyagon, nakig-istorya na lang siya sa pareho niya nga migranteng Pilipino.

Ang panahon nga ini nagpamuklat sa iya sa mga problema pangkatilingban, nga antes pa ang sosyoekonomiko kag krisis sa ikaayong lawas nga dala sang pandemya, daw nagaulualihid lang sa iya matag-adlaw nga kabuhi bilang isa ka migrante nga mamumugon. Nagdalom ang paghangup niya sa mga kabangdanan kon ngaa minilyon nga Pilipino ang natulod nga magkadto sa ibang pungsod.

Nakabulig sa iya paghangup ang pagbasa sang mga pangpulitika nga balasahon nga ginbantala sang mga progresibo kag rebolusyonaryong Pilipino. Nakit-an kag nasundan niya ang mga website sang rebolusyong Pilipino, lakip ang pahayagan nga Ang Bayan, kag mga akawnt sang mga rebolusyonaryong organisasyon sa social media. Dugang sa paghangup sa mga nagakatabo sa pulitika, nakabulig ang mga ini para mas mahangpan niya ang iya utod nga nagpili sa dalan nga tuhay sa iya.

Likom sa ihibalo sang pareho niya nga migrante, may utod si Julie nga Pulang hangaway– si Ka Elmo, katapu sang Bagong Hukbong Bayan sa Mindanao.

Ang regular nga pag-angut sa iya ni Ka Elmo ang nangin dalan para “maorganisa kag makonsolida” siya bisan sa malayo. Si Ka Elmo ang naghatag sa iya sang mga balasahon bahin sa pungsodnon-demokratiko nga rebolusyon kag sinulatan nga Marxista-Leninista nga nagpataas sa iya kamuklatan sa pulitika kag ideolohiya.

Matingkad nga pagkatuhay

Paagi sa mensahe sang mag-utod gamit ang selpon, nasugilanon nila ang palpak nga sabat ni Rodrigo Duterte sa panahon sang krisis sa ikaayong lawas nga dulot sang Covid-19, labi na sa sistema sang edukasyon sa Pilipinas. Malapit sa ila ang halambalanon bangud nangin titser si Ka Elmo sa sulod sang isa ka tuig antes siya magpatapo sa BHB. Titser man ang ila iloy sa isa ka pangpubliko nga eskwelahan.

Malayo man si Julie sa Pilipinas, nabatyagan niya ang pag-antus sang mga titser kag estudyante.

“Daw ginpabay-an na lang sang gubyerno ang mga titser kag estudyante,” saway ni Julie sang mahibal-an niya nga nagakuha sa kaugalingon nga bulsa ang iloy nila para sa modyul kag kuneksyon sa internet bangud wala o indi bastante ang mga subsidyo o alawans para sa mga ini.

Masami naistoryahan sang mag-utod ang matingkad nga pagkatuhay sang sabat sa pandemya ni Duterte kumparar sa mga lider sa ibang pungsod. Indi malikawan ni Julie nga ikumparar ang mas maabtik nga sabat sa pandemya kag mas mauswagon nga sistema pang-ikaayong lawas sa pungsod nga ginatrabahuan niya. Indi malayo sa sitwasyon sang mga Pilipino sa pumuluyo nga nag-inakup kay Julie, pero tuman ka layo ang pagsabat didto sa pandemya. Disgustado gid si Julie sa sabat sang gubyernong Duterte, labi na sa pagpabilin nga sirado ang mga eskwelahan, indi pareho sa iya ginatrabahuan.

“Ginapamilit abi ni Duterte nga magsanto na lang ang mga Pilipino sa ‘bagong normal’ pero ang matuod, ang iya bagong normal pagnormalisa lang sa mga kapaslawan kag inutil nga mga polisiya sang rehimen, korapsyon kag sayup nga pagprayoritisa sa badyet sang gubyerno,” siling ni Julie sa isa sa mga sugilanon nila ni Elmo. Ginhikayan man niya ang ayuda sang gubyerno nga nahibal-an niya nga napun-an sang korapsyon ang proseso.

“Dapat ginhatagan sang konsiderasyon pangunahon ang mga mangunguma kag Lumad, nga amo ang pinakabulnerable nga sektor, sa pagplano sang blended learning,” siling niya. Wala ginkusiderar sang gubyernong Duterte ang ginatos nga estudyante nga wala sang akses sa internet kag kuryente labi na ang mga titser kag estudyante sa mga prubinsya kag mga malayo nga lugar. “Madamo sa ila ang nagalakat sang pila ka oras para makakuha sang mga modyul,” istorya sa iya ni Ka Elmo.

Tuman ang kaakig ni Julie sa grabe nga pang-atake sang pasistang rehimen sa mga eskwelahan nga Lumad kag sentro sang mga bakwit. Wala siya matingala sa madamo nga mga mangunguma kag Lumad ang nagasaylo sa armadong rebolusyon bilang pamaagi nga tapuson ang ila ginaagyan nga pagpamigos.

“Kon maghina na ang Covid-19 kag masarangan na nga makapauli sa Pilipinas, bisitahan ko ikaw sa kaumhan,” promisa niya kay Ka Elmo. Samtang nagahulat, nagpangako siya nga padayunon ang pagtuon kag paghibalo sa malawigan nga inaway banwa sang pumuluyong Pilipino kag “kon masarangan” mag-umpisa sang grupo sa pungsod nga ginahamtangan niya para “suportahan ang paghimakas sa aton pungsod.”