Disgrasya kag lapnagon nga dislokasyon ang gindulot sang dinekada na nga operasyon sang Pujada Nickel Project nga makit-an sa Banaybanay kag Mati City sa Davao Oriental. Ang proyekto nga ini palangitan-an sang lokal nga gubyerno kag mga ahensya kag mapintas nga ginapangapinan sang militar kag pulis sa pihak sang hayag nga malain nga epekto sang pagmina sa lugar.

Sang Enero, nagduag-kahil ang anay matin-aw nga suba sang Mapagba kag Pintatagdan sa Banaybanay bangud sa napuno sang lay-on nga dulot sang mga operasyon sang Riverbend Consolidated Mining Corporation-Arc Nickel Resources. Ginsuspendir sang Department of Environment and Natural Resources (DENR) ang kumpanya pero ginpahanugutan man nga liwat magbukas pagkatapos sang duha ka bulan.

Ginhatag ang orihinal nga konsesyon sa pagmina sa lugar sang 2004 sa Austral Asia Link Mining Corporation kag Hallmark Mining Corporation, lunsay kumpanya sang Asiaticus Management Corporation (Amcor). Kasosyo sang Amcor ang BHP Billiton, isa ka kumpanya nga nakabase sa Australia kag ginakilala bilang pinakadaku nga kumpanya sa pagmina sa bilog nga kalibutan. Nagapakunokuno ini nga tagasakdag sang “responsable nga pagmina.”

Sakup sang konsesyon ang 17,000 ektarya nga ara sa tunga kag kaiping sang duha ka deklarado nga protektadong erya—ang Mt. Hamiguitan Wiidlife Range kag Pujada Bay Protected Seascape and Landscape. Ang Mt. Hamiguitan puluy-an sang pila ka nagapameligro nga madula nga hayop pareho sang Philippine Eagle. Masami man nga makit-an sa Pujada Bay ang mga duyong. Sang 2016, ginsuspinder sang sadto sekretaryo sang DENR ang bilog nga proyekto kag gintawag nga “kabuangan” ang paghatag sang ahensya sang permiso. Ginbawi ni Rodrigo Duterte ang suspensyon kag liwat ginpahanugutan sang 2019.

Ginabangdanan sang lokal nga gubyerno sang Davao Oriental, sa pagpanguna sang gubernador sini, nga indi man sakup sang minahan ang duha ka protektadong lugar. Bisan pa man, apektado sang pagmina ang kalidad sang tubig, hangin, biodiversity, mga resorsa kag mga komunidad sa palibot sini. Suno sa panalawsaw, indi limitado kag nagaawas na sa kadutaan nga sakup sang operasyon ang polusyon nga dala sang open-pit mining. Makita sa mga imahen nga kuha halin sa kahawaan ang pagkalbo sang kagulangan sa Mt. Hamiguitan kag lubos nga pagkasamad sa korte sang kadutaan sa watershed.

Bangud malapit ang minahan sa Pujada Bay, daku ang posibilidad nga ang mga basura (mine tailing) sini pagaanuron padulong sa lugar nga may mga coral reef kag magasamad sa mga ini. Panubuon man sang mga basura nga kemikal ang kalidad sang tubig nga magapatay sa mga isda kag iban pang hayop kag pananom sa dagat.

Umpisa pa sadto, mabaskog na ang pagpamatuk sang mga residente, sang simbahan kag mga grupo nga maka-kapalibutan sa mga operasyong mina. Sining tuig, liwat nga nag-arangkada ang pagpamatuk sang pumuluyo sang Mati pagkatapos gin-anunsyo ang liwat nga pagbukas sang Amcor. Bangud diri, gintuyo sang mga upisyal sang kumpanya nga suhulan sang Hulyo 27 si Bishop Abel Apigo sang Mati para iatras sang simbahan ang pagpamatuk sini sa mapanghalit nga pagmina.

“(A)ng dinekada nga pagmina kag kaangut nga operasyon pagpangtroso sa Davao Oriental nagkalbo sa mga kagulangan, naghilo sa mga suba, kag nagdiskaril sa mga komunidad sang mga mangunguma kag Lumad kag ila mga pangabuhian,” suno sa National Democratic Front-Southern Mindanao Region (NDF-SMR). Ang mga epekto sang pagmina mabatyagan gid sang pumuluyo, labi na sa panahon nga mabaskog ang ulan kag bagyo. Sa una nga bahin sang tuig, matingkad gid ang bagyo, ulan, pagtiphag sang duta kag nakaalarma nga mga kaso sang pagpanlibang ang gin-antus sang mga residente sa mga komunidad nga ini. “Labi pa ini nga ginpalala sang palpak nga sabat sang reaksyunaryong rehimen sa mga disgrasya,” siling sini.

Baliskad sa ginpabugal sang mga kumpanya sa mina diri, paltik ang nakuha sini nga Free, Prior, and Informed Consent halin sa mga tumandok nga Mandaya nga nagapuyo sa lugar. Ang naghatag sini amo isa ka peke nga konseho sang mga tigulang nga gintukod sang kumpanya kag wala ginakilala sang mayorya nga mga Mandaya.

Tinonto kag iresponsable ang pagpahanugot kag paghatag-rason sa padayon nga mga operasyon sang pagmina, pakamalaut sang NDF-SMR sa mga upisyal sang lokal kag pungsodnon nga gubyerno. Sa aktwal, solo ang rebolusyonaryong hublag paagi sa Bagong Hukbong Bayan, ang sige-sige nga nagapapanaog sang silut sa mapanghalit nga mga kumpanya nga ini.