Ginbalita sang Hulyo ang plano sang 79th IB, isa ka kumand sa idalom sang 303rd IBde, nga magahulog sang mga bomba sa Minapasuk Mandalagan Mountain Range sa Negros. Kabahin kuno ang plano nga ini para sa kontra-insurhensya batuk sa Bagong Hukbong Bayan (BHB). Antes ang ginaplano nga 3-adlaw nga pagpamomba, gintuyo nga palayason sang militar ang mga residente sang 21 sityo sa duha ka barangay sa Calatrava paagi sa wala untat nga pagpaandam, pagpamahug kag intimidasyon nga nagbunga sang mabaskog nga pagpamatuk sang mga residente kag lokal nga ahensya.

Iguon sang plano nga pagpamomba ang Northern Negros Natural Park, isa ka yabi nga lugar pangkapalibutan (biodiversity) kag isa sa pinakamalapad nga protektado nga lugar sa Northern Negros. Mabutang sa peligro sang pagpamomba ang mga hayop kag tanom nga madugay kag maid-id nga ginatatap.

Ang insidente nga ini isa lang sa mga linibo nga kaso sang pagpanghalit sang Armed Forces of the Philippines (AFP) sa mga sibilyan nga komunidad kag kagulangan sa ngalan sang operasyon nga paglagas sa mga yunit sang hangaway sang banwa.

Pataratas

Halin sa mga report nga nabaton sang Ang Bayan (AB), indi magnubo sa 591 bomba ang ginhulog halin sa ere, 589 bomba ang ginbuhian halin sa mga kanyon, kag 74 serye sang mga istraping halin sa helikopter ang ginhimo sang AFP halin 2017 tubtob Hulyo subong nga tuig. Ginatantya nga mas mataas pa diri ang aktwal nga numero bangud indi tanan nga aerial strike kag pagpanganyon nareport sa AB o sa masmidya. Sa mga ini, pinakamadamo ang natabo sa pagpamomba (56 insidente) sang 2021.

Naglunsar sang mga pagpamomba sa 36 ukon 44% sang mga prubinsya. Sa report, pinakamadamo ang nalista sa Bukidnon (22), masunod ang Northern Samar, Davao del Norte, Surigao del Sur, Agusan del Sur, Agusan del Norte, North Cotabato, Cagayan, Quezon, Negros Occidental, Sultan Kudarat, Maguindanao, Camarines Sur kag Mountain Province.

Sa bomba nga ginhulog, 109 ukon 18.44% lang ang may naigo nga kampo sang BHB. Mas madamo pa ang naigo nga mga suldado kag pulis sang reaksyunaryong estado (68 patay kag 20 pilason) sa pataratas nga aerial strike sangsa mga Pulang hangaway (66 patay kag 15 pilason). Indi magnubo sa 10 sibilyan ang nareport nga napatay kag apat ang napilasan.

Pinakadaku ang halit sa sibilyan nga kabuhi sa direktang pagpamomba sa isa ka komunidad sang Moro sa Maguing, Lanao del Sur kag sa kampo sang gamay nga minero sa Santa Clara, Cagayan. Nagtuga ang pagpamomba sang indi maayo nga epekto sa mga nagabusong kag tigulang kag madalom nga troma sa mga bata. Sa kabilugan, nagalab-ot sa 10,339 pamilya o mas o menos 60,000 indibidwal ang napilitan nga magbakwit bangud sa mga ini.

Maanalisa sa mga datos nga wala sang maathag nga target ang kadam-an sang mga pagpamomba sang AFP. 6% lang sa mga insidente sang pagpamomba ang may naigo nga kampo sang BHB. Ang 82% ginhimo sa matalon nga bukid kon sa diin wala sang naigo o presensya man lang sang mga yunit sang BHB. Ang 35% sa mga ini ginahimo direkta o malapit sa mga sibilyan nga komunidad kag naghalit sa mga ulumhan kag mga imprastruktura.

Sa kada pagpamomba sa ginadudahan nga mga kampo sang BHB, indi magnubo sa 10 bomba ang ginahulog sang AFP. Ang mga ini nagtuga sang madalom nga buho sa duta kag mabaskog nga tunog nga nagatublag sa mga residente, ila nga mga ginasagod nga hayop, lakip man ang mga hayop sa talon.

Sandig sa datos, kinahanglan nga maghulog sang 10 bomba kag madamo nga serye sang bala ang AFP para makaigo sang isa ka Pulang hangaway. Sobra-sobra ang kusog sang lupok nga ginagamit sang AFP (mga 500 kag 250 libras nga bomba) batuk sa mga tolda kag himo sa kahoy nga temporaryo nga panilungan sang BHB. Ang amo kakusog nga bomba ginhimo para magpulbos sang mga bilding nga human sa semento kag salsalon. (Sa masunod nga isyu: Malain nga epekto sang aerial bombing sa naturalisa.)