Pumalo sa ₱14.62 trilyon ang utang ng Pilipinas sa katapusan ng 2023, mas mataas nang ₱1.8 trilyon mula nang maupo sa poder si Marcos Jr, at ₱8.68 trilyon o halos doble ng ₱5.954 trilyong utang ng bansa noong 2015, bago maupo sa poder si Rodrigo Duterte. Sa pagitan ng dalawang presidente, halos nagtriple ang utang ng bansa nang walang nakikita o nararamdamang mabuting epekto sa mamamayan.

Ayon sa Bangko Sentral ng Pilipinas, ang mga utang ay ginamit pantustos sa depisit ng estado na taun-taong umaabot sa halos sangkatlo ng pambansang badyet. Noong 2022, halimbawa, ₱1.6 trilyon ang depisit (ibig sabihin, may pagkakagastusan pero walang pera) na 31.87% sa kabuuang ₱5.02 trilyong badyet na ipinasa ng Kongreso.

Pangunahing nagpalobo sa pambansang utang ang walang rendang pangungutang ng dalawang magkasunod na rehimeng Duterte at Marcos sa mga imperyalistang institusyon, tulad ng Asian Development Bank at World Bank. Mula lamang sa panahon ng pandemya, ang Pilipinas na ang pangalawang pinakamalaking mangungutang sa ADB at panlimang pinakamalaki sa World Bank.

Noong 2022, halimbawa, ipinagmalaki pa ng noo’y kalihim ng Department of Finance ng rehimeng Duterte na si Carlos Dominguez na kalahati sa lahat ng pinautang ng ADB sa bansa ay para “suportahan” ang mga proyekto ng rehimen. Kabilang dito ang $237.23 milyon na ipinautang ng bangko, katuwang ang Japan International Cooperation Agency (JICA), para sa COVID-19 Active Response and Expenditure Support Program. (Walang pagtutuos ang utang na ito hanggang sa ngayon.) Sa buong 2022, umabot sa ₱2.549 bilyon ang ipinautang ng ADB sa bansa, liban pa sa mga grant (ayuda) at pinondohan nitong mga “technical assistance” o pag-aaral.

Sa taon bago nito (2021), umabot sa $2.8 bilyon ang ipinautang ng ADB sa Pilipinas. Sa taong ito naging pangalawa ang bansa sa may pinakamalaking inutang sa bangko, kasunod ng India na nangutang ng $4.6 bilyon.

Mayorya ng mga utang na ito, na iginawad sa panahon ng pandemya, ay di napunta sa “tugon” ng estado kundi sa mga engrande, batbat sa korapsyon at anti-mamamayang mga proyektong imprastruktura. Halimbawa ng mga ito ang $8.1-bilyong South Commuter Railway na popondohan ng $4.3 bilyong utang mula sa ADB at $1.7 bilyon mula sa Japan International Cooperation Agency at ang proyektong Manila Subway Project.

Ilan sa mga naaprubahang utang sa panahon ni Duterte ay iginawad sa panahon na ni Marcos. Halimbawa nito ang $1 bilyong pautang sa Davao City na balwarte ng pamilyang Duterte para sa programang Bus Rapid Transit na papatay sa mga tradisyunal na dyip at traysikel sa ngalan ng “modernisasyon.” Napasakamay ang utang sa meyor ng syudad na si Sebastian Duterte noong Mayo 2023.

Samantala, nasa $16.6 bilyon na ang utang ng Pilipinas sa World Bank noong katapusan ng termino ni Duterte. Kabilang sa mga inutang ni Duterte ang $600 milyon na para tustusan diumano ang “tugon” ng kanyang rehimen sa pandemya.

Sa panahon ni Marcos Jr, tuluy-tuloy ang walang rendang pangungutang ng Pilipinas. Noong Oktubre 2023, nangutang ito ng $300 milyon para diumano sa pagpapatatag ng mga “serbisyo sa pinansya.” Bago nito, dalawang beses nang nangutang ng parehong halaga (isa sa Oktubre 2018, at pangalawa noong Agosto 2020) ang reaksyunaryong estado. Liban pa rito ang $4 bilyong ipinangakong utang ng bangko para sa mga programang “sosyo-ekonomiko” at iba pang “inisyatibang pangkaunlaran” ng rehimen.

Noong Hunyo 2022, pagkaupong-pagkaupo ni Marcos sa pwesto, inianunsyo ng World Bank na pauutangin nito ang kanyang rehimen nang hanggang $1.84 bilyon para tustusan ang 11 proyektong “inirekomenda” nito sa estado. Kabilang dito ang pagtutulak ng mga neoliberal na patakaran na kunwa’y maka-kalikasan at para sa climate resilience ($750 milyon); suporta sa mga programa sa agrikultura tulad ng SPLIT at pagbubukas ng mga lupa para sa dayuhang mga kumpanya ($276 milyon); “pagpapaunlad” ng sistema sa edukasyon ($110) at programang pangkalusugan ng mga bata na nakapaloob sa 4Ps ($178.1 milyon).